Τουρκία και Αίγυπτος: Επαναπροσέγγιση και οι προκλήσεις για την Ελλάδα

  • Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΟΥΛΙΩΝΗ

Μετά από 12 χρόνια ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, επισκέφθηκε την Αίγυπτο, σε μια προσπάθεια επαναπροσέγγισης των δύο χωρών που σίγουρα θα επηρεάσει και τις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις.

Παρά τις πομπώδεις εξαγγελίες περί σύσφιξης των τουρκοαιγυπτιακών σχέσεων και την υπογραφή εμπορικών συμφωνιών αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων, η καχυποψία μεταξύ των δύο χωρών δεν έχει εκλείψει. Όταν το 2013 ανετράπη ο Αιγύπτιος πρόεδρος, Μοχάμεντ Μόρσι, από τον αιγυπτιακό στρατό, η Άγκυρα έσπευσε να καταδικάσει κάνοντας λόγο για «ένα απαράδεκτο πραξικόπημα». Ο Μόρσι ή αλλιώς «καθηγητής», υπήρξε ηγετικό στέλεχος των Αδελφών Μουσουλμάνων, της ισλαμικής οργάνωσης που δημιουργήθηκε στην Αίγυπτο το 1928 με τεράστια επιρροή στον μουσουλμανικό κόσμο και δη στο σουνιτικό ισλάμ. Χιλιάδες μέλη της οργάνωσης βρήκαν καταφύγιο στην Τουρκία μετά την πτώση του Μόρσι, ενώ άνοιξαν και γραφεία στην Άγκυρα προκαλώντας τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων Άγκυρας-Καΐρου. Το παρ’ ολίγον πραξικόπημα στην Τουρκία το 2016, επέτρεψε στον Ερντογάν να εκκαθαρίσει τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις από «αντιδραστικά» στοιχεία και απερίσπαστος πια να αφοσιωθεί στην πραγμάτωση του νεο-οθωμανισμού. Την αναβίωση δηλαδή της οθωμανικής παράδοσης σε ένα σύγχρονο πλαίσιο με σημαντική έκφανση αυτής της στρατηγικής να είναι η σύσφιξη των σχέσεων με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.

Ένα ακόμη κοινό στοιχείο στις σχέσεις Αδελφών Μουσουλμάνων-Άγκυρας είναι η υποστήριξη της Χαμάς. Η ιδεολογική συνάφεια με την τρομοκρατική οργάνωση που αιματοκύλησε το Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 δεν έχει περάσει απαρατήρητη, ενώ ο χαρακτηρισμός της Χαμάς από τον Ερντογάν ως «απελευθερωτική οργάνωση» μετά την τρομοκρατική επίθεση, προκάλεσε την οργή της Δύσης αλλά κατάφερε να συνεγείρει το ριζοσπαστικό ισλάμ.

Από την άλλη πλευρά, η Αίγυπτος αντιμετωπίζει δύο σοβαρά προβλήματα. Το ένα είναι η περιορισμένη κίνηση στη Διώρυγα του Σουέζ. Οι επιθέσεις των Χούτι της Υεμένης στην Ερυθρά Θάλασσα ανάγκασαν μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες να αποφύγουν τη Διώρυγα και να κάνουν τον περίπλου της Αφρικής, στερώντας από την αιγυπτιακή οικονομία πολύτιμο συνάλλαγμα. Το δεύτερο αφορά το σενάριο που θέλει τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες να εγκαθίστανται στη Χερσόνησο του Σινά, αναγκάζοντας το Κάιρο να αναπτύξει στρατό στα σύνορα με τη Γάζα για να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη.

Η συνάντηση του αλ Σίσι με τον Ερντογάν είχε ως κύριο θέμα την τύχη των Παλαιστινίων και αυτό γιατί η τουρκική επιρροή στη Χαμάς και στους Αδελφούς Μουσουλμάνους μπορεί να εξασφαλίσει στην Αίγυπτο την εσωτερική της ασφάλεια. Σε αντάλλαγμα το Κάιρο σκοπεύει να αυξήσει τον όγκο του εμπορίου με την Άγκυρα στα 15 δισ. δολάρια, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι στις κοινές τους δηλώσεις οι δύο ηγέτες δεν είπαν κουβέντα για τις θαλάσσιες ζώνες, κυρίως για το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο που υπογράφηκε το 2019 και είχε καταγγείλει η Αίγυπτος. Το Κάιρο, μάλιστα, με προεδρικό διάταγμα το 2022 κατέθεσε συντεταγμένες οριοθετώντας τα θαλάσσια σύνορα της Αιγύπτου με τη Λιβύη προς δυσμάς, εξουδετερώνοντας τη συμφωνία Άγκυρας – Τρίπολης.

Εδώ έρχεται, όμως, να αναδειχθεί η προβληματική συμφωνία της τμηματικής οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου που υπογράφηκε το καλοκαίρι του 2020. Υποτίθεται ότι αυτή η συμφωνία ήρθε ως απάντηση στο παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, χωρίς όμως να γίνει η οριοθέτηση στη βάση της αρχής της μέσης γραμμής, πάγια θέση της Ελλάδας έναντι των τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο. Αυτό επετεύχθη με την Αθήνα να αποδέχεται τη μειωμένη επήρεια μεγάλων νησιών όπως η Κρήτη και η Ρόδος, ενώ αγνοήθηκε παντελώς η επήρεια του Καστελλόριζου. Και αυτό γιατί εάν η Αίγυπτος την αναγνώριζε, θεωρείται σίγουρο ότι η Τουρκία θα έβαζε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους να υποδαυλίσουν αναταραχές με στόχο την ανατροπή του αλ Σίσι.

Η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία δυστυχώς αποκλίνει από τις πρόνοιες του Δικαίου της Θάλασσας και αποδυναμώνει τις ελληνικές θέσεις έναντι των παράνομων διεκδικήσεων της Τουρκίας. Και μπορεί η Τουρκία να καταδίκασε αρχικά αυτή τη συμφωνία, εάν όμως Αθήνα και Άγκυρα συμφωνήσουν να προσφύγουν στο Δικαστήριο της Χάγης, η Τουρκία θα επικαλεστεί την εν λόγω συμφωνία, προκειμένου να καταργήσει ή έστω να περιορίσει την επήρεια των ελληνικών νησιών σε θαλάσσιες δικαιοδοτικές ζώνες.

Σχετικές δημοσιεύσεις