- Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ, Προέδρου του Συλλόγου Καρυτινών «Ο Θ. Κολοκοτρώνης»
Όλα τα τελευταία χρόνια, κάνοντας συχνά τη διαδρομή Μεγαλόπολη – Καρύταινα, λίγο πριν φθάσω στον προορισμό μου, η προσοχή μου πάντα αποσπάται από τον χωματόλοφο της Αγίας Σωτήρας, στα δεξιά του δρόμου. Κάτι μου λέει μέσα μου ότι ο λόφος αυτός έχει μια τεχνικότητα, μια συμμετρία, μια φυσική ομορφιά, που δεν μπορεί παρά να αποτελεί δημιούργημα ανθρώπινων χεριών.
Η φαντασία μου τρέχει πολύ πέραν από τις εμπεριστατωμένες ιστορικές αναλύσεις του φίλου και συμπατριώτη ιστορικού Γιάννη Αντωνόπουλου, που ασχολείται με το θέμα του Παραιβασίου Μνημείου των Μεγαλοπολιτών, εδώ και τουλάχιστον τριάντα χρόνια. Δεν μπορεί παρά ο χωματόλοφος αυτός να εμπερικλείει αυτό το σημαντικό Μνημείο.
Η περιγραφή του περιηγητή Παυσανία στα Αρκαδικά του, επακριβής, σαφέστατη και αναμφισβήτητη:
«Κατά δε την οδόν την εκ Γόρτυνος ες Μεγάλην Πόλιν πεποίηται μνήμα τοις αποθανούσιν εν τη προς Κλεομένην μάχη. Το δε μνήμα τούτο ονομάζουσιν οι μεγαλοπολίται παραιβάσιον, ότι ες αυτούς παρεσπόνδησε ο Κλεομένης. Παραιβασίου δε έχετε πεδίον εξήκοντα σταδίων μάλιστα και πόλεως ερείπια Βρένθης εστίν εν δεξιά της οδού, και ποταμός έξεισιν αυτόθεν Βρενθεάτης και όσον σταδίους προελθόντι πέντε κάτεσιν εις τον Αλφειόν. Διαβάντων δε Αλφειόν χώρα τε καλουμένη Τραπεζουντία και πόλεως εστίν ερείπια Τραπεζούντος».
Η περιγραφή χωροθετεί επακριβώς το Μνημείο, δίπλα στον παραπόταμο Βρενθεάτη, ακριβώς πέντε στάδια πριν από την εκβολή του στον Αλφειό ποταμό. Ο μικρού μήκους παραπόταμος, με πάρα πολύ νερό από το κεφαλάρι του κάμπου της Καρύταινας, κινούσε στην μικρή διαδρομή του τρείς διαδοχικούς νερόμυλους και νεροτριβές, τα ερείπια των οποίων είναι ακόμη και σήμερα σε κοινή θέα.
Και πόσες φορές δεν πέρασα μέσα από βάτα και καλαμιές για να επισκεφτώ την Αγία Σωτήρα. Διπλά στο ξωκκλήσι εμφανή τα κατάλοιπα αρχαίου μνημείου. Επεξεργασμένα από ανθρώπινο χέρι μεγάλα μέλη από τοπικό ασπρόμαυρο μάρμαρο, απόλυτα κυλινδρικά τμήματα αρχαίων κιόνων, δωρικού τύπου κιονόκρανο, και πολλά άλλα ευρήματα, αναμφισβήτητοι μάρτυρες του παρελθόντος.
Και μόνο η τοποθέτηση Χριστιανικού Ναού, ακριβώς στο κέντρο αρχαίων κατασκευών, σε εποχές θρησκευτικού φανατισμού και φονταμενταλισμού, επιβεβαιώνει την σημαντικότητα και σπουδαιότητα του αρχαίου Μνημείου που αναζητούμε.
Οι σκέψεις/διαλογισμοί που με βασανίζουν:
Το Μνημείο χτίστηκε για να τιμήσουν οι Μεγαλοπολίτες τους πολυάριθμους νεκρούς τους, από την κατά παράβαση της συνθήκης ειρήνης, εισβολή του Βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη. Η θέση της Μεγαλόπολης τότε ιδιαίτερα σημαντική. Αποτελούσε την κραταιά πρωτεύουσα της Αρκαδίας, του περίφημου «Κοινού των Αρκάδων» και κοσμείτο από σπουδαία αρχιτεκτονικά αριστουργήματα, όπως το Αρχαίο Θέατρο, το Θερσίλειο Βουλευτήριο, την Αρχαία Αγορά με την Φιλίππειο στοά, το Ιερό του Διός Σωτήρος και πάρα πολλά άλλα. Δεν μπορεί μια πόλη του επιπέδου της τότε Μεγαλόπολης να τίμησε του πολυπληθείς νεκρούς της με ένα απλό ταπεινό ταφικό μνημείο. Σίγουρα θα κατασκεύασε κάτι μεγαλοπρεπές, ανάλογο της αίγλης της κραταιάς πρωτεύουσας του «Κοινού των Αρκάδων».
Η στενή συμμαχία των Μεγαλοπολιτών αρχικά με τους θηβαίους και στη συνέχεια με την Μακεδονία του Φιλίππου και του Αλέξανδρου, θεωρώ απίθανο να μην επηρέασε τους Μεγαλοπολίτες στην τεχνοτροπία κατασκευής των μνημείων τους. Ήταν η εποχή που η κατασκευή τύμβων – μνημείων ήταν σχεδόν κανόνας στη Μακεδονία. Γιατί όχι και στη στενή σύμμαχο την Μεγαλόπολη;
Εκτός από τους παραπάνω απλούς συλλογισμούς μου και μόνο το γεγονός ότι το μνημείο τράβηξε την ιδιαίτερη προσοχή του περιηγητή Παυσανία πείθει για την σημαντικότητα και μεγαλοπρέπειά του.
Το όνειρό μου
Οι παραπάνω βασανιστικές σκέψεις μου, δεν με αφήνουν ήσυχο ούτε στον ύπνο μου. Πρόσφατα ονειρεύτηκα ότι επισκέφθηκα το Παραιβάσιο Μνημείο των Μεγαλοπολιτών. Ήταν χτισμένο υπόσκαφα, στο χωματόλοφο της Αγίας Σωτήρας, στα πρότυπα μακεδονικού τύμβου. Η κεντρική πύλη μεγαλοπρεπής, το βάθος και το περιεχόμενο του τύμβου δαιδαλώδες, με πολλές μαρμάρινες σαρκοφάγους, αλλά ασαφές μέσα στην αχλή του ονείρου. Η γενική εικόνα θαυμασμού, μου θύμισε τον μακεδονικό τύμβο της Αμφίπολης, που τα τελευταία χρόνια αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη. Ονειρικές υπερβολές; Ίσως. Πάντως ξύπνησα ταραγμένος αλλά χαρούμενος.
Λέτε το όνειρό μου να έχει κάποια, έστω μικρή σχέση με την πραγματικότητα;
Κυριακή κοντή γιορτή. Με την απόλυτη συνεργασία και συμπαράσταση του Δήμου της Μεγαλόπολης και την ένθερμη θετική γνωμάτευση της Εφορείας Αρχαιοτήτων της Αρκαδίας, σύντομα ξεκινούν οι εκτεταμένες γεωφυσικές έρευνες (ακτινογραφίες/γεωσκοπήσεις) του υπεδάφους γύρω από το ξωκκλήσι, που ελπίζουμε ότι θα μας αποκαλύψουν όλα τα μυστικά που κρύβει ο χωματόλοφος.
Η επιστημονική έρευνα θα υλοποιηθεί από το εξειδικευμένο εργαστήριο Γεωφυσικής – Δορυφορικής Τηλεπισκόπισης και Αρχαιοπεριβάλλοντος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (ΙΤΕ/ΙΜΣ) της Κρήτης, υπό την διεύθυνση του Διευθυντή Ερευνών Διδάκτορος Νίκου Παπαδόπουλου.
Τις δαπάνες της έρευνας θα καλύψει ο Σύλλογος των Καρυτινών «ο Θ. Κολοκοτρώνης».
Λέτε το όνειρο να βγει αληθινό;
Είθε.
Αθήνα 20/09/2024
