Όσοι έχετε παρακολουθήσει τη ταινία κινουμένων σχεδίων «Ο Ρατατούης», θα θυμάστε τη χαρακτηριστική σκηνή, κατά την οποία ο στριφνός κριτικός εστιατορίου Άντον Ίγκο, με την πρώτη μπουκιά από το πιάτο που έχει μπροστά του, μεταφέρεται σε μια τρυφερή παιδική του ανάμνηση. Στο βιβλίο του Επίκουρου―του κριτικού εστιατορίων και συγγραφέα Αλβέρτο Αρούχ― με τίτλο «Η γεύση της μνήμης» τον ακολουθούμε σε ένα ταξίδι σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας, καθώς μοιράζεται μαζί μας στιγμές που γεννήθηκαν μπροστά από ένα πιάτο φαγητό, είτε πρόκειται για μουσακά ή για ζυμωτό ψωμί με μυζήθρα. Αυτά είναι μόνο λίγα από τα παραδείγματα στον κινηματογράφο ή στα βιβλία, τα οποία αποτυπώνουν την άρρηκτη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη γεύση και τη μνήμη.
Άλλωστε το φαγητό αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του εορτασμού κάθε επετείου, γεγονότος ή γιορτής σε όλους τους πολιτισμούς παγκοσμίως. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Το Πάσχα σηματοδοτείται από το σούβλισμα του οβελία και των αβγών, τα Χριστούγεννα από την κοτόσουπα και η 25η Μαρτίου κατά την οποία εορτάζουμε συνάμα τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από τον μπακαλιάρο και τη σκορδαλιά. Με αφορμή την εθνική μας επέτειο, λοιπόν, γευόμενοι μπακαλιάρο και σκορδαλιά τι σας έρχεται στο νου;
Στο δικό μας σπίτι, όπως φαντάζομαι πως γίνεται σε κάθε ελληνικό νοικοκυριό, η προετοιμασία του μπακαλιάρου ξεκινούσε ήδη από την αρχή της εβδομάδας με τη τοποθέτησή του στον νερό, για να ξαρμυρίσει. Παρά το γεγονός αυτό, όμως, ο μπακαλιάρος κάποιες φορές συνέχιζε να είναι αλμυρός…δημιουργώντας μικροεντάσεις την ώρα του μεσημεριανού. Αιτία για καβγά θα αποτελούσε και με ποια υλικά θα παρασκευαστεί το «κουρκούτι»―το μείγμα από νερό, αλεύρι, μπέικιν πάουντερ, αλάτι και ζάχαρη―καθώς άλλος θα έλεγε μπύρα και άλλος θα προτιμούσε να γίνει με κορν φλάουρ. Το κερασάκι στην τούρτα την ώρα του τραπεζιού ερχόταν να συμπληρωθεί από τη δική μου πλευρά, που προσπαθούσα με μανία να εντοπίσω οποιαδήποτε βελόνα του ψαριού είχε ξεφύγει κατά τον καθαρισμό, λαμβάνοντας ένα επικριτικό βλέμμα από τη μητέρα μου.
Η σκορδαλιά ήταν επίσης ένα «φλέγον» ζήτημα στο σπίτι μας, το οποίο πολλές φορές αναλάμβανε να φέρει εις πέρας ο πατέρας μου, ως ο λάτρης του σκόρδου. Καθάριζε τα σκόρδα, ετοίμαζε το ψωμί και κατέβαζε το μπλέντερ, για να τα χτυπήσει όλα μαζί. Μετά από τον εκκωφαντικό ήχο του μηχανήματος, δεν αργούσε να ακουστεί η χαρακτηριστική φράση της μητέρας μου, με το που τη δοκίμαζε «Οδυσσέα, πάλι Τούρκο την έκανες». Σε μικρότερη ηλικία, «τρομοκρατημένη» από την παραπάνω φράση, δεν τολμούσα να τη δοκιμάσω. Σταδιακά, ωστόσο, μετατράπηκε και σε δικό μου αγαπημένο συνοδευτικό.
Σειρά έχει το γαλακτομπούρεκο, το οποίο δεν έλειπε από το γιορτινό μας τραπέζι. Λόγω της ονομαστικής μου εορτής, επέλεγα από μικρό παιδί η μητέρα μου να φτιάξει το αγαπημένο μου γλυκό ως κέρασμα για τους επισκέπτες, με αποτέλεσμα τα σιροπιασμένα φύλλα και η κρέμα του γλυκού να έχουν γίνει ένα πλέον στη μνήμη μου με συγγενείς και φίλους, οι οποίοι καθισμένοι στην κουζίνα μας, μου εύχονταν θερμά «χρόνια πολλά».
Το γαλακτομπούρεκο, συνήθως, είχε φτιαχτεί από το βράδυ. Τη στιγμή που έβγαινε ζεστό και μοσχομυριστό από τον φούρνο, μόνο τότε ο πατέρας μου και εγώ πιστεύαμε πως ήταν η πιο κατάλληλη ώρα, για να το γευτείς. «Μετά δεν έχει γούστο. Και στο πατρικό μου έτσι κάναμε» συμπλήρωνε χαρακτηριστικά ο πατέρας μου. Φτάσαμε, λοιπόν, να θεωρούμε πως ήταν…γνώρισμα της οικογένειας μας να τρώμε το γαλακτομπούρεκο μόνο ζεστό.
Τέλος, δεν θα ξεχάσω ποτέ τα μπακλαβαδάκια καλυμμένα με μαύρη σοκολάτα, που μοιράστηκα με τις φίλες μου τη τελευταία χρονιά που παρελάσαμε με το σχολείο στην Γ’ Λυκείου. Εκείνη τη χρονιά, αποφασίσαμε από κοινού να πάρουμε μέρος στην παρέλαση και να φορέσουμε η καθεμιά τις παραδοσιακές φορεσιές, που είχε στην κατοχή της η γιαγιά μου. Το πόσο ωραία περάσαμε δεν λέγεται. Γέλια, χαρούμενες φωνές και μέσα σε όλα αυτά καθώς ξεντυνόμασταν μετά την παρέλαση, μια φίλη μου μας πρόσφερε, αυτό το νόστιμο γλυκό, κέρασμα για τη γιορτή μου. Με θυμάμαι, σαν να είναι τώρα, καθισμένη στο πάτωμα του δωματίου, να γεύομαι ένα από αυτά τα τραγανά γλυκά, με όλη αυτή την όμορφη παρέα ολόγυρά μου.
Γεύσεις, παρέλαση, παραδοσιακοί χοροί και μια ημέρα γεμάτη ηλιόλουστο φως και γαλάζιο ουρανό συνθέτουν για μένα το παζλ της 25ης Μαρτίου. Μια μοναδική ιστορική ημέρα, στην οποία οι αναμνήσεις του καθενός μας της προσδίδουν άλλο αέρα και αξία.
«Χρόνια μας πολλά», λοιπόν, και ας ελπίσουμε όλοι μαζί πως φέτος η σκορδαλιά… δεν θα καίει.
Αγγελική Γεωργοπούλου
