- Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΟΥΛΙΩΝΗ
Σε ηλικία 100 ετών πέθανε την Τετάρτη 29-11-2023 ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Χένρι Κίσιντζερ, ο άνθρωπος που επηρέασε τις διεθνείς σχέσεις όσο κανείς άλλος και κυριάρχησε στην εξωτερική πολιτική για δεκαετίες. Όπως εύστοχα έγραψαν οι New York Times, «πέθανε ο άνθρωπος που διαμόρφωσε την ιστορία του έθνους στον Ψυχρό Πόλεμο. Αποθεώθηκε και εξυβρίστηκε. Η περίπλοκη κληρονομιά του εξακολουθεί να αντηχεί στις σχέσεις με την Κίνα, τη Ρωσία και τη Μέση Ανατολή».
Το άστρο του Κίσιντζερ έλαμψε κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ρίτσαρντ Νίξον. Το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ παρέλυσε την προεδρία και στην ουσία ο Κίσιντζερ αναλαμβάνει τα ηνία του Λευκού Οίκου κάτι σαν συμπρόεδρος. Η μεγαλύτερη όμως επιτυχία του την περίοδο εκείνη ήταν η εξομάλυνση των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας. Ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, προτείνει στον Νίξον να έρθουν σε μυστική συμφωνία με το Πεκίνο, αφήνοντας μάλιστα στο περιθώριο τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας. Το σχέδιο του Κίσιντζερ είναι να προσεγγίσουν την Κίνα, από τα εδάφη της οποίας περνούν σοβιετικά πολεμοφόδια με προορισμό το Βιετνάμ. Η Σοβιετική Ένωση είχε εμπλακεί σε αψιμαχίες το 1969 με την Κίνα, με τους Αμερικανούς να πιστεύουν ότι είναι θέμα χρόνου μια σινοσοβιετική σύγκρουση προβλέποντας τη σίγουρη επικράτηση της Σοβιετικής Ένωσης. Όπως γράφει ο Κίσιντζερ στο μνημειώδες έργο του «Διπλωματία», η υποδούλωση του μεγαλύτερου έθνους στον κόσμο σε μια πυρηνική υπερδύναμη ήταν ένας δυσοίωνος συνδυασμός που θα αναστύλωνε το εφιαλτικό σινοσοβιετικό μπλοκ, εξέλιξη που θα σήμαινε τη μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.
Στις 21 Φεβρουαρίου1972, ο πρόεδρος των ΗΠΑ προσγειώνεται στο Πεκίνο και εκατομμύρια Αμερικανοί παρακολουθούν εμβρόντητοι από τις τηλεοράσεις τους τον Νίξον να επιθεωρεί το άγημα που έχει στηθεί προς τιμήν του, με την κινεζική μπάντα να παίζει τον εθνικό ύμνο των ΗΠΑ. Ο Κίσιντζερ είναι πια ο βασικός διαμορφωτής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, της λεγόμενης realpolitik, όπου η διπλωματία γίνεται εργαλείο για την επίτευξη του εθνικού συμφέροντος παντί τρόπω. Οι ΗΠΑ συμμάχησαν με την Κίνα εναντίον της Ρωσίας, ένα μεγάλο επίτευγμα καταμεσής του Ψυχρού Πολέμου.
Το 1973 απονέμεται στον Κίσιντζερ το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω της συμβολής του στην κατάπαυση του πυρός και την απόσυρση των ΗΠΑ από το Βιετνάμ. Ίσως το πιο αμφιλεγόμενο Νόμπελ στην ιστορία του θεσμού.
Για την Ελλάδα ο ρόλος του Κίσιντζερ έχει καταγραφεί στη συλλογική μνήμη με αρνητικά χρώματα. Ως υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ στα δραματικά γεγονότα του καλοκαιριού του 1974, υπενθυμίζει τον ρόλο που έπαιξε στην εισβολή και την κατοχή μέρους της Κύπρου. Φανερώνει τη μηχανιστική λειτουργία των διεθνών σχέσεων ανάμεσα στα κράτη με τον ισχυρό να επιβάλλει τη θέλησή του, παραβλέποντας διακηρυγμένες αρχές και επιβαλλόμενες πραγματικότητες στη λογική της ισχύος και της σκοπιμότητας.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ουίλσον, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου εμπνεύστηκε την Κοινωνία των Εθνών, προκειμένου να μην επαναληφθεί η φρίκη του πολέμου. Υποστήριζε ότι μπορεί να δομηθεί μια διεθνής τάξη που θα στηριζόταν στην ηθική συναίνεση μεταξύ των κρατών, τα οποία μέσα από δημοκρατικούς θεσμούς θα συνέβαλαν στη διεθνή ειρήνη μακριά από τη λογική της επιβολής της ισχύος.
Ο Κίσιντζερ στον αντίποδα πίστευε ότι ο κόσμος είναι ένα μωσαϊκό από πολιτισμικές οντότητες, οι οποίες δεν συνδέονται μεταξύ τους με ιστορικούς ή αξιακούς δεσμούς και καθορίζονται από τα όρια των δυνατοτήτων τους με πιθανότερο ενδεχόμενο τη σύγκρουση.
«Μια χώρα που απαιτεί ηθική τελειότητα στην εξωτερική της πολιτική, δεν θα πετύχει ούτε τελειότητα ούτε ασφάλεια» είχε δηλώσει προ ετών ο Χένρι Κίσιντζερ και αυτή είναι η παρακαταθήκη του.
