Η κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική υποβάθμιση αποτελούν μείζονες παγκόσμιες προκλήσεις, οι οποίες επιτάσσουν την ανάγκη για ριζικές αλλαγές στον τρόπο που λειτουργούν οι οικονομίες μας.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal), που θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί το νέο αναπτυξιακό πλαίσιο που στοχεύει στον μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας σε μια σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία μέχρι το 2050.
Μεταξύ των βασικών στόχων της Πράσινης Συμφωνίας είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, καθώς και η ενίσχυση των επενδύσεων σε πράσινες τεχνολογίες, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, η ανάπτυξη βιώσιμων μεταφορών και η προστασία της βιοποικιλότητας.
Αν και οι στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας είναι κοινοί για όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, οι επιπτώσεις της δεν κατανέμονται ομοιόμορφα. Οι περιφέρειες της Ευρώπης και ιδιαίτερα της Ελλάδας, λόγω των διαφορών στη γεωγραφική, οικονομική και κοινωνική τους δομή, θα βιώσουν διαφορετικά τις συνέπειες αυτής της μετάβασης. Ο βαθμός τρωτότητας κάθε περιφέρειας εξαρτάται τόσο από την οικονομική της εξάρτηση από τους παραδοσιακούς βιομηχανικούς τομείς, όσο και από την ικανότητά της να προσαρμοστεί στις νέες πράσινες πολιτικές.
Σύμφωνα με αποτελέσματα μελέτης που έγινε με τη χρήση σύνθετων δεικτών στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών» (JustReDI), το χωρικό αποτύπωμα των επιπτώσεων των πολιτικών της πράσινης μετάβασης στις περιφέρειες της Ελλάδας δεν είναι ομοιόμορφο. Αν και όλες οι περιφέρειες αναμένεται να «εκτεθούν» σημαντικά σε αυτές τις πολιτικές, ορισμένες περιφέρειες είναι πιο ευάλωτες από άλλες.
Οι περιφέρειες με τη μικρότερη κοινωνικοοικονομική τρωτότητα είναι αυτές που φιλοξενούν τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας (Αθήνα και Θεσσαλονίκη), η Θεσσαλία και το Βόρειο Αιγαίο. Αντίθετα, οι περιφέρειες με τη μεγαλύτερη τρωτότητα είναι η Δυτική Μακεδονία (το ενεργειακό κέντρο της χώρας), η Στερεά Ελλάδα (η περιφέρεια δορυφόρος της Αττικής με ειδίκευση στον τομέα της μεταποίησης), καθώς και δύο περιφέρειες με έντονη τουριστική δραστηριότητα, τα Ιόνια Νησιά και το Νότιο Αιγαίο.
Για να διασφαλιστεί μια δίκαιη και βιώσιμη μετάβαση, είναι αναγκαία η εφαρμογή στοχευμένων πολιτικών που θα ενισχύσουν τις περιφέρειες που είναι περισσότερο ευάλωτες στις αλλαγές. Οι πολιτικές αυτές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες, αλλά και να προάγουν την ισόρροπη ανάπτυξη σε όλη τη χώρα.
Μέσω της κατάλληλης στήριξης, όλες οι περιφέρειες μπορούν να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες που προσφέρει η πράσινη ανάπτυξη και να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Απαντήσεις στις προκλήσεις της πράσινης μετάβασης επιχειρεί να δώσει το έργο JustReDI, το οποίο λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας.
Το έργο JustReDI υλοποιείται με τη σύμπραξη έξι φορέων και ιδρυμάτων: του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ», καθώς και του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔιΠΑΕ).
Το JustReDI περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που θα συμβάλλουν στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών για την αναπτυξιακή πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεγιστοποιώντας τον θετικό αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία, ελαχιστοποιώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της διττής μετάβασης, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες και περιφέρειες, και ενισχύοντας την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα υπό το πρίσμα της δίκαιης ανάπτυξης και της συμπερίληψης.
Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις που σχηματίζουν οι Έλληνες για τα θέματα αυτά είναι και η έγκυρη δημόσια πληροφόρηση. Έτσι, το έργο περιλαμβάνει μια δράση για την αποτίμηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων γύρω από την κλιματική αλλαγή και την πράσινη μετάβαση (Check4Facts).
Περισσότεροι πολίτες συμμετέχοντες στη διαδικασία, περισσότερες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.
Εικόνες από FREEP!K