Ο διαχρονικός ρόλος του οικοσυστήματος του Πάρνωνα στην κοινωνία, στην οικονομία και στο περιβάλλον – η περίπτωση του δάσους της μαύρης πεύκης
Η 21η Μαρτίου, οποία συμπίπτει με την έναρξη του εαρινού ηλιοστασίου, δηλαδή την πρώτη μέρα της Άνοιξης έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) στόχο της οποίας αποτελεί η επιστημονική και αειφορική διαχείριση αλλά και η αξιοποίηση των δασικών οικοσυστημάτων και του φυσικού περιβάλλοντος.
Το Δασικό Σύμπλεγμα Πάρνωνα καταλαμβάνει τις πλαγιές του ορεινού όγκου του Πάρνωνα με κατεύθυνση από βορά προς νότο σε μια νοητή κορυφογραμμή που σχηματίζεται από τις κορυφές «Μαλεβός», «Κούρος», «Στραβοράχη», «Γερανόχωμα», «Καμάρες», «Ψάρι», «Μαδερί».
Ο κεντρικός όγκος κυριαρχείται από ψηλά δάση της κεφαλληνιακής ελάτης (Abies cephallonica) και της μαύρης πεύκης (Pinus nigra) και εντάσσεται στη ζώνη των Ορεινών Παραμεσόγειων Κωνοφόρων (ορεινή υποαλπική), με συνυπάρχοντα είδη τον δρυπώδη άρκευθο – δενδρόκεδρο (Juniperus drupacea) σε αμιγείς συστάδες στις περιοχές των πρώην Κοινοτήτων Αγίου Βασιλείου, Παλαιοχωρίου, Πλατανακίου και Αγίου Πέτρου (Περιοχή Απόλυτης Προστασίας της Φύσης Συστάδας Δενδρόκεδρου Μονής Μαλεβής).
Το δασικό οικοσύστημα του Πάρνωνα δημιουργεί κατάλληλο και ποιοτικό περιβάλλον για τον άνθρωπο και τα άλλα έμβια όντα, επιτελώντας πολλές και αλληλένδετες κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές λειτουργίες. Προσφέρει θέσεις εργασίας, έσοδα και πρώτες ύλες, όπως π.χ. καύσιμο ξύλο, ρητίνη, καρπούς, καστανόχωμα, καθώς επίσης πολύτιμη τεχνική ξυλεία διαφόρων χρήσεων (οικοδομές, παλέτες, στύλους ΟΤΕ/ΔΕΗ κ.α.) με κυριότερα κέντρα για την κατανάλωση των παραπάνω προϊόντων τη Σπάρτη, την Τρίπολη και την Αθήνα. Επιπρόσθετα αναπτύσσονται σε αυτό και άλλες σημαντικές παραγωγικές δραστηριότητες όπως η λατομική, κυρίως εξόρυξης μαρμάρου, από την αρχαιότητα έως και σήμερα, η κτηνοτροφία, με κοπάδια αιγοπροβάτων να μεταφέρονται στα βοσκοτόπια του Πάρνωνα κατά τους θερινούς μήνες, η μελισσοκομία όπου οι μελισσοκόμοι τοποθετούν τις κυψέλες στο δάσος για να παράγουν το περίφημο μέλι ελάτης αλλά και η παραγωγή χριστουγεννιάτικων δένδρων από τους καστανεώνες και τις ιδιωτικές φυτείες της Καστάνιτσας και του Παλαιοχωρίου. Προσφέρει, όμως, και άλλες ανεκτίμητες υπηρεσίες που σχετίζονται για παράδειγμα με την προστασία του εδάφους από τη διάβρωση. Είναι παραδεκτό ότι το δάσος μειώνει τη μέση ετήσια απορροή κατά 10-20% και επιδρά ρυθμιστικά πάνω στα «πλημμυρικά νερά» προκαλώντας μείωση των πλημμυρικών φαινομένων έως και 60%! Επίσης προσφέρει υπηρεσίες που σχετίζονται με την προστασία των οικισμών και των υποδομών, τη ρύθμιση της παροχής του γλυκού νερού, τη δασική αναψυχή, τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας και της άγριας ζωής.
Στενά συνδεδεμένες με την έννοια του δάσους είναι οι υγειονομικές, πνευματικές και ψυχικές του επιδράσεις που προσφέρει σε μια σύγχρονη κοινωνία όπως αυτή των αστικών κέντρων.
Τα δάση του Δασικού Συμπλέγματος του Πάρνωνα με τις αμιγείς και μικτές συστάδες Μαύρης Πεύκης και Ελάτης αλλά και του σπάνιου για την Ελλάδα δρυπώδη αρκεύθου, τις Καστανιές καθώς και το ιδιαίτερο τοπίο του Πάρνωνα που χαρακτηρίζεται από το ομαλό ανάγλυφο, τα ιδιαίτερα γεωλογικά του γνωρίσματα (σπήλαια κ.α.) και τις πολλές πηγές του, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα, σε συνδυασμό με την ύπαρξη των ορεινών οικισμών από την αρχαιότητα ακόμη, προσφέρει στον περιηγητή, τον επισκέπτη και τον κάτοικο της περιοχής ηρεμία, ξεκούραση, απόλαυση, παρέχει δηλαδή θετκή ψυχική και πνευματική επίδραση.
Τα δάση μαύρης πεύκης επλήγησαν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του έτους 2007 από τις καταστροφικές πυρκαγιές, οι οποίες προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές στην Ελλάδα και σε άλλες Μεσογειακές χώρες. Οι καμένες εκτάσεις αντιστοιχούσαν στις νοτιότερες συστάδες του είδους μαύρης πεύκης στον Πάρνωνα, ο οποίος βρίσκεται στη νοτιοανατολική Πελοπόννησο, μία από τις πιο ξηρές περιοχές της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Το έργο LIFE+ PINUS «Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα (GR2520006) μέσω μιας δομημένης προσέγγισης» ανταποκρίθηκε στην ανάγκη για αποκατάσταση αυτού του τύπου οικοτόπου με την επίδειξη της εφαρμογής μιας δομημένης, επιστημονικά τεκμηριωμένης βήμα προς βήμα προσέγγισης, με σκοπό τον ακριβή σχεδιασμό και την αποτελεσματική αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων. Σήμερα έχουν αναδασωθεί 2.900 στρ. καμένου δάσους μαύρης πεύκης στην περιοχή Αγριάνων, Πολυδρόσου στο πλαίσιο του έργου LIFE+ PINUS το οποίο υλοποιείται από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων –Υγροτόπων, το Δασαρχείο Σπάρτης/Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου-Δυτικής Ελλάδας & Ιονίου, τον Φορέα Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού και την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκης.
Η διαχρονική εξέλιξη των δασών μαύρης πεύκης, που είναι αποτέλεσμα έντονων ανθρώπινων παρεμβάσεων μας διδάσκει ότι οι ενέργειες που αποσκοπούν στην προστασία των δασικών οικοσυστημάτων με τη βοήθεια έμψυχου ανθρώπινου δυναμικού με ανώτατη δασολογική εκπαίδευση, είναι οι μόνες που μπορούν να εγγυηθούν ποιοτικότερη διαβίωση των πολιτών και διαφύλαξη των δασών της περιοχής μας για τις επόμενες γενιές σε καλή κατάσταση.
Ας γίνει λοιπόν η ημέρα αυτή, σημείο έναρξης για συλλογικό προβληματισμό, περισυλλογή και ευαισθητοποίηση γύρω από το ρόλο των δασών για την επιβίωση του ανθρώπου.
Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού
