Του ΑΛΕΞΙΟΥ Σ. ΒΑΡΔΟΥΝΙΩΤΗ*
Η Αλλεργία είναι μια «άλλη» αντίδραση του ανθρώπινου σώματος (διαφορετική από τη φυσιολογική) σε μια ξένη για αυτό ουσία. Η ουσία αυτή που προκαλεί τα συμπτώματα ονομάζεται αλλεργιογόνο και μπορεί να είναι η γύρη των αγριόχορτων, των δέντρων και των λουλουδιών, η σκόνη του σπιτιού, το τρίχωμα, το σάλιο και το δέρμα των ζώων, διάφορες τροφές όπως οι ξηροί καρποί και τα θαλασσινά, και επίσης φάρμακα ή ουσίες στο χώρο της εργασίας (το λάτεξ από τα γάντια) κ.τ.λ.
Ο ανθρώπινος οργανισμός αντιλαμβάνεται αυτές τις ουσίες ως εχθρικές ―ενώ δεν είναι― και αρχίζει να τις «πολεμά», όπως κάνει με τα μικρόβια και τους ιούς. Σε πολλούς από εμάς τα αλλεργιογόνα δεν προκαλούν ιδιαίτερα συμπτώματα, όμως σε κάποιους που είναι ευαισθητοποιημένοι, «είναι αλλεργικοί», μπορούν να προκαλέσουν ποικίλα συμπτώματα.
Στην Ελλάδα τα αλλεργιογόνα που ενοχοποιούνται πιο συχνά είναι η γύρη από τα γρασίδια και τα αγρωστώδη, η γύρη της ελιάς, η γύρη από το περδικάκι, τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και πολύ πιο σπάνια η γύρη από το κυπαρίσσι, το πεύκο και το έλατο. Επίσης είναι αρκετά συχνή η αλλεργία στα επιθήλια του τριχώματος της γάτας και του σκύλου, όπως επίσης και αλλεργία στους μύκητες.
Σε ένα δείγμα 500 περίπου ασθενών ―παιδιών και ενηλίκων― στην περιοχή της Τρίπολης και της Αρκαδίας γενικότερα, βρέθηκε ότι τα αλλεργιογόνα υπεύθυνα για το 95% των συμπτωμάτων των αλλεργικών ασθενών είναι η γύρη από τα γρασίδια, η γύρη της ελιάς και η γύρη από το περδικάκι.
Η γύρη της ελιάς μπορεί να «ταξιδέψει» μέχρι και 200 χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο παραγωγής της και ένα δέντρο μπορεί να παράγει πάνω από 1 εκατομμύριο κόκκους γύρης ημερησίως. Σε έναν ασθενή μπορεί να προκαλέσουν πρόβληµα άσθµατος οι 100 γύρεις ανά µονάδα όγκου-αέρος, ενώ σε άλλον οι 1.000 γύρεις ανά μονάδα όγκου-αέρος.
Το περδικάκι, από την άλλη συνήθως το συναντάμε σε τούβλα και τοίχους και μέσα στον αστικό ιστό.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ανθοφορία των γύρεων μπορεί να διαρκέσει όλη τη διάρκεια του χρόνου ανάλογα µε το συνδυασμό των αλλεργιογόνων, στα οποία είμαστε ευαισθητοποιημένοι, αλλά η έξαρση του αλλεργιογόνου φορτίου αφορά κυρίως τους μήνες Απρίλιο και Μάιο.
Η αλλεργία έχει παγκόσμια κατανομή καθώς υπολογίζεται ότι περίπου ένα ποσοστό 10% – 30% του πληθυσμού εμφανίζει συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας και η επίπτωση της νόσου αυξάνει σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες. Τα ποσοστά αυτά είναι μεγαλύτερα στις περιπτώσεις που συνυπάρχουν άλλες αλλεργικές καταστάσεις όπως η αλλεργική δερματίτιδα και το αλλεργικό άσθμα. Στη Μεγάλη Βρετανία σχεδόν ένας στους τέσσερις πάσχει από αλλεργική ρινίτιδα και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υπολογίζεται ότι υπάρχουν 60 περίπου εκατομμύρια ασθενείς. Τα ποσοστά είναι περίπου τα ίδια και στην χώρα μας.
Μεταξύ των δύο φύλων η αλλεργική ρινίτιδα είναι πολύ πιο συχνή στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια στην παιδική ηλικία, γεγονός όμως που αντιστρέφεται από την εφηβεία και μετά, για να οδηγηθεί σε μία συνολική ύφεση μετά την ηλικία των 50 περίπου ετών.
Στην Αρκαδία δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μελέτες για το ποσοστό του πληθυσμού που πάσχει από αλλεργική ρινίτιδα. Για τη φετινή χρονιά, λόγω των ιδιαίτερων κλιματολογικών συνθηκών (ήπιος Χειμώνας και πρόβλεψη για παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες την Άνοιξη) αναμένεται στην ατμόσφαιρα το υψηλότερο αλλεργικό φορτίο των τελευταίων ετών. Το οροπέδιο της Τρίπολης στο οποίο ζούμε, λόγω ενός ιδιαίτερου μικροκλίματος (υψηλό υψόμετρο με μεγάλες εναλλαγές στη θερμοκρασία και πλούσια βλάστηση) είναι αλλεργικά «επιβαρυμένο».
Στην αλλεργία και την αλλεργική ρινίτιδα υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. Όταν οι γονείς σε μια οικογένεια δεν εμφανίζουν καμία αλλεργία, τότε η πιθανότητα του παιδιού τους να εμφανίσει αλλεργία είναι περίπου 5% – 10%. Όταν ένας από τους γονείς είναι αλλεργικός, το ποσοστό αυξάνεται μεταξύ 20% – 40% και όταν είναι και οι δύο γονείς αλλεργικοί, τότε η πιθανότητα κυμαίνεται μεταξύ 40% – 60%. Στην περίπτωση δε που οι γονείς είναι ευαισθητοποιημένοι στο ίδιο αλλεργιογόνο, τότε η πιθανότητα το παιδί τους να είναι αλλεργικό αγγίζει το 80%.
Τα συμπτώματά της αλλεργικής ρινίτιδας είναι η καταρροή («τρέχει η μύτη») ή/και η ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) της μύτης, κνησμός (φαγούρα) στη μύτη, στο φάρυγγα και στο λάρυγγα, και πταρμοί (φτέρνισμα).
Εκτός όμως από τα «απλά συμπτώματα» παρατηρείται ότι οι ασθενείς που δεν λαμβάνουν την κατάλληλη αγωγή για την αλλεργική τους ρινίτιδα εμφανίζουν πολύ πιο συχνά κεφαλαλγία (πονοκέφαλο) ή καρυβαρία (βαρύ κεφάλι), αδυναμία συγκέντρωσης, μειωμένες αποδόσεις στο σχολείο και την εργασία, εύκολη κόπωση και διαταραχές στον ύπνο, επηρεάζοντας συνολικά την ποιότητα της ζωής τους.
Η αλλεργική ρινίτιδα εμπλέκεται και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις όπως είναι η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων («μεγάλα κρεατάκια») και η εκκριτική ωτίτιδα («υγρό στο αυτί») στα παιδιά, η χρόνια ρινοκολπίτιδα (χρόνια ιγμορίτιδα) στα παιδιά και τους ενήλικες και στο αλλεργικό άσθμα.
Όταν αυτά τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από μία ώρα ημερησίως, τότε λέμε ότι ο ασθενής πάσχει από ρινίτιδα και όταν κάποιο αερομεταφερόμενο αλλεργιογόνο είναι υπεύθυνο για αυτό, τότε η διάγνωση είναι εκείνη της αλλεργικής ρινίτιδας. Οι ασθενείς που ταλαιπωρούνται με κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα για περισσότερες από 4 ημέρες την εβδομάδα ή για περισσότερες από 4 εβδομάδες τον χρόνο καλό θα ήταν να υποβάλλονται στα test της αλλεργίας για να ξέρουν σε τι είναι αλλεργικοί.
Πολύ συχνά ακούμε κάποιον συγγενή ή φίλο να αναφέρει πως είναι «γενικά αλλεργικός» ή πως «είναι αλλεργικός στην σκόνη, στην Άνοιξη, στην υγρασία, στα λουλούδια κ.τ.λ.» Η αλήθεια είναι πως μια τέτοια περιγραφή είναι κάπως αόριστη και απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ιατρική διάγνωση και δυστυχώς δεν αποτελεί και την βάση για μια ολοκληρωμένη θεραπεία.
Πρέπει λοιπόν να ξέρουμε σε ποιες ουσίες (αλλεργιογόνα) είμαστε αλλεργικοί για να μπορέσουμε να προφυλαχθούμε. Αυτό μπορεί να γίνει με τη βοήθεια ειδικών εξετάσεων (τεστ) που μπορεί να είναι είτε δερματικές εξετάσεις (Δερματική δοκιμασία μέσω σκαριφισμού -τρυπήματος, Skin Prick Test- SPT) είτε εξετάσεις αίματος (RAST). Οι δερματικές εξετάσεις γίνονται στο χώρο του ιατρείου, στην εσωτερική πλευρά του χεριού και στα δύο χέρια. Οι δοκιμασίες είναι ανώδυνες, διαρκούν 15’ περίπου, και τα αποτελέσματα τους είναι ιδιαίτερα αξιόπιστα και άμεσα ορατά (βλέπουμε αμέσως σε τι είμαστε αλλεργικοί). Τα αλλεργικά test μπορούν να γίνουν εύκολα και σε παιδιά από την ηλικία των 4 ετών.
Η αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας ξεκινά με την αποφυγή των αλλεργιογόνων στα οποία είμαστε ευαισθητοποιημένοι. Στη συνέχεια, με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή όπως είναι οι ρινικές πλύσεις για την απομάκρυνση των αλλεργιογόνων από τον ρινικό βλεννογόνο, τα ρινικά κορτικοστεροειδή και αποσυμφορητικά εκνεφώματα (ρινικά σπρέι), οι ρινικές σταγόνες και τα αντιϊσταμινικά χάπια, μπορεί να μειωθεί η ένταση και η διάρκεια των συμπτωμάτων.
Φυσικά, όλοι οι ασθενείς δεν έχουν τις ίδιες αλλεργίες και για αυτό τον λόγο δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται όλοι το ίδιο. Ένα ρινικό σπρέι από μόνο του ή μαζί με κάποια αντιϊσταμινικά χάπια για λίγες ημέρες είναι εύλογο ότι δεν αποτελεί τη λύση για όλους τους ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα…
Τα εμβόλια και οι σταγόνες της ανοσοθεραπείας -απευαισθητοποίησης από την αλλεργία- έρχονται να διαλύσουν τον αστικό μύθο ότι οι αλλεργίες δεν θεραπεύονται και δυστυχώς πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτές.
Η ανοσοθεραπεία είτε με την μορφή εμβολίων-ενέσεων αλλεργιογόνων είτε με εκείνη των υπογλωσσίων σταγόνων που τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει ως πρακτική, μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας για μεγάλα χρονικά διαστήματα και άρα τη μακροχρόνια χρήση φαρμακευτικής αγωγής και προλαμβάνει την εξέλιξη της αλλεργικής ρινίτιδας σε βρογχικό αλλεργικό άσθμα και την εμφάνιση περισσότερων αλλεργιών σε άτομα που εμφανίζουν αλλεργία μόνο σε ένα αλλεργιογόνο.
Είναι μια ειδική μορφή θεραπείας που έχει σαν στόχο να αλλάξει την υπερβολική αντίδραση του οργανισμού στα αλλεργιογόνα με αποτέλεσμα να μειωθούν ή να μην εκδηλώνονται καθόλου τα συμπτώματα της αλλεργίας.
Στην ουσία αποτελούν τη μοναδική αγωγή που προσφέρει αιτιολογική θεραπεία (επικεντρώνεται στην αιτία και όχι μόνο στα συμπτώματα της νόσου) και μπορεί να τροποποιήσει την εξέλιξη των αλλεργιών.
Πρακτικές συμβουλές για την αποφυγή της γύρης
Φυσικά, δεν υπάρχει τρόπος για να προφυλαχθείτε απόλυτα από τη γύρη που μεταφέρεται με τον αέρα, αλλά αυτές είναι μερικές προτάσεις για να μειώσετε την έκθεσή σας:
1. Προσπαθήστε να μην είστε σε εξωτερικούς χώρους κατά τις περιόδους που η γύρη στην ατμόσφαιρα είναι αυξημένη.
Αυτό συμβαίνει κυρίως κατά τη διάρκεια της Άνοιξης και τις πρωινές ώρες της ημέρας (μεταξύ 05:00 και 10:00 πμ.) και αργά το απόγευμα.
2. Προσπαθήστε επίσης να αερίζετε τα δωμάτια του σπιτιού σε διαφορετικές ώρες.
3. Όταν μένετε στο σπίτι καλό είναι να έχετε τις πόρτες και τα παράθυρα κλειστά για να μην μπαίνει η γύρη.
4. Κατά τις εξόδους σας με το αυτοκίνητο να κλείνετε τα παράθυρα και να χρησιμοποιείτε τον κλιματισμό στην λειτουργία της ανακύκλωσης του αέρα της καμπίνας και με την μηχανή να φοράτε κλειστό κράνος.
5. Μετά την έξοδό σας να κάνετε μπάνιο για να απομακρύνετε τη γύρη από τα μαλλιά και το σώμα σας και αλλάξτε τα ρούχα που φορούσατε.
6. Αποφύγετε όσο μπορείτε τις κηπουρικές και τις αγροτικές εργασίες.
7. Όταν κάνετε τέτοιες εργασίες, φορέστε μάσκες που περιορίζουν την εισπνοή της γύρης.
8. Αποφύγετε οτιδήποτε είναι σε θέση να επιδεινώσει τα συμπτώματά σας – όπως η έκθεση σε καπνό, αναθυμιάσεις και άλλες μορφές μόλυνσης του αέρα.
Πρακτικές συμβουλές για την μείωση της οικιακής σκόνης
Είναι πρακτικά αδύνατον να «ξεφορτωθείτε» την οικιακή σκόνη που υπάρχει παντού στα στρώματα, στους καναπέδες, στα παπλώματα, στα μαξιλάρια, στα χαλιά, στις βιβλιοθήκες και στα παιδικά παιχνίδια (αρκουδάκια, μάλλινα κουκλάκια κ.τ.λ.). Παρόλα αυτά, οι ακόλουθες προτάσεις μπορεί να βοηθήσουν:
1. Αποφύγετε επιφάνειες με πολλά στοιβαγμένα αντικείμενα σε γραφεία, βιβλιοθήκες, κομοδίνα και ντουλάπες που είναι δύσκολο να ξεσκονιστούν.
2. Αν γίνεται, μην χρησιμοποιείται χαλιά στα πατώματα ή αλλιώς χρησιμοποιείστε μικρά χαλιά που μπορείτε να τα καθαρίσετε (τινάξετε) εύκολα και συχνά.
3. Αν χρησιμοποιείτε μεγάλα χαλιά, καθαρίστε τα με την ηλεκτρική σκούπα δύο φορές την εβδομάδα, χρησιμοποιώντας ειδικά φίλτρα καθαρισμού (HEPA- High Efficiency Particulate Air).
4. Μην χρησιμοποιείτε μαξιλάρια με πούπουλα, μάλλινες κουβέρτες και μάλλινα ρούχα, αλλά αντικαταστήστε τα με βαμβακερά ή συνθετικά υλικά.
5. Χρησιμοποιήστε στα μαξιλάρια και στα στρώματα ειδικά-μη διαπερατά- από τα ακάρεα της οικιακής σκόνης- καλύμματα ή πιο απλά τυλίξτε-τοποθετήστε τα μέσα σε μεγάλες πλαστικές σακούλες.
6. Πλύνετε τα σεντόνια, τις κουβέρτες, τα παπλώματα, τις μαξιλαροθήκες κ.τ.λ. στους 60°C ή τοποθετήστε τα στο στεγνωτήριο για 15’ στην υψηλότερη ένδειξη. Στην περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό, πλένετε τα κλινοσκεπάσματα (σεντόνια, παπλώματα, μαξιλαροθήκες κτλ) τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα.
7. Αν δεν γίνετε να πλύνετε τα παιδικά παιχνίδια στους 60°C, για να μην τα καταστρέψετε, τοποθετήστε τα μέσα σε μια αεροστεγώς κλεισμένη σακούλα στο ψυγείο για 24 ώρες. Αυτό θα βοηθήσει να εξαλείψετε τα ακάρεα της οικιακής σκόνης!
8. Αλλάζετε κάθε μήνα φίλτρα στα συστήματα κλιματισμού.
9. Απομακρύνετε τα φυτά και τις γλάστρες μέσα από το σπίτι.
10. Προσπαθήστε να κρατήσετε εκτός του σπιτιού τα κατοικίδια ζώα και αν αυτό είναι αδύνατο προσπαθήστε να τα κρατήσετε τουλάχιστον μακριά από τα υπνοδωμάτια.
11. Μην στεγνώνετε τα ρούχα πάνω στα καλοριφέρ και απομακρύνετε ρούχα που δεν φοράτε συχνά από την κρεβατοκάμαρα.
AΛEΞIOΣ Σ. BAPΔOYNIΩTHΣ
Xειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος
• Eξειδίκευση στην ΩPΛ Aλλεργία στο Academic Medical Center Uninersity of Amsterdam
• Master of Science στη Ρινολογία – Ρινοχειρουργική
• Επιστημονικός Συνεργάτης των κλινικών: «Ευρωκλινική Αθηνών»,«Αθηναϊκή Mediclinic Γενική Κλινική»
& «ORL Athens Clinic»
• Locum Consultant Care UK, NHS Treatment Center, Portsmouth
