- Του Π. ΒΕΜΜΟΥ, συγγραφέα του βιβλίου «Τριπολιτσά, μαρτυρική πόλη»
Τρίκορφα, ένας τόπος που συνδέεται όσο κανένας άλλος με τις εξεγέρσεις για λευτεριά, στα 1770, 1779 και στην Επανάσταση του 1821.
Με την έναρξη της Επανάστασης η στρατιωτική ιδιοφυία του Κολοκοτρώνη έδωσε προτεραιότητα στην πολιορκία με σκοπό την κατάληψη της Τριπολιτσάς, πρωτεύουσας των Οθωμανών στο Μοριά.
Για να επιτευχθεί, όμως, ο στόχος αυτός έπρεπε τα μπουλούκια των εξεγερμένων Ελλήνων να γίνουν στρατός για να αντιμετωπίσουν νικηφόρα τον συγκροτημένο και πολυπληθέστερο στράτευμα των Οθωμανών. Η επιμονή του Κολοκοτρώνη για τη δημιουργία στρατοπέδων με στρατιωτική, πολιτική διοίκηση και επιμελητεία βρήκε την υλοποίηση της εδώ στα Τρίκορφα, που έγινε το στρατηγείο της Επανάστασης. Για να αντιμετωπίσουν δε το ιππικό των Οθωμανών και να στηρίζουν το ηθικό των άπειρων επαναστατών οπλιτών να μην εγκαταλείπουν τη μάχη, επελέγησαν ως μορφή και εργαλείο του πολέμου τα Ταμπούρια. Η μορφή αυτή απέκτησε στρατηγική σημασία στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, γεγονός που επιβεβαιώθηκε τόσο με την άλωση της Τριπολιτσάς όσο και με την καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια και σε άλλες μάχες. Όταν δεν εφαρμοζόταν όμως αυτή η τακτική είτε ως αρχή είτε από αδυναμία, είχαμε αρνητικά αποτελέσματα όπως η ιστορία καταγράφει. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι μάχες στου Πέτα, στο Μανιάκι, στο Φάληρο και εδώ στα Τρίκορφα τον Ιούνιο του 1825.
11 Ιουνίου 1825 ο Ιμπραήμ πασάς καταλαμβάνει την έρημη και λεηλατημένη Τριπολιτσά και την επόμενη αφού αφήνει φρουρά στην πόλη εκστρατεύει στην Αργολίδα, που είχε πληροφορίες ότι το Ανάπλι θα παραδοθεί χωρίς μάχη.
Το στράτευμα με τον Κολοκοτρώνη μετά τη μάχη της Δραμπάλας αποσύρεται στο Χρυσοβίτσι. Στις 13 Ιουνίου έπιασε τα Τρίκορφα και τα Ταμπούρια πάνω από τον Αγιο- Βλάσση και διέταξε ένα σώμα να κατέβει ως τη Γκάρτζοβα ώστε να παρασύρει τους Αιγύπτιους προς εκεί και οι υπόλοιποι να εισβάλουν στην πόλη. Η φρουρά όμως της Τριπολιτσάς δεν αντέδρασε, ο Κολοκοτρώνης δεν γνώριζε ότι ο Ιμπραήμ είχε αναχωρήσει για την Αργολίδα.
Ο Ιμπραήμ αφού απέτυχε να καταλάβει τους Μύλους, όπου υπέστη την πρώτη του ήττα στην Πελοπόννησο και έκαψε το Άργος και τα γύρω χωριά και διαπιστώθηκε εσφαλμένη η πληροφορία για παράδοση του Ναυπλίου, πισωγύρισε για την Τριπολιτσά.
Το ελληνικό στράτευμα με τον Κολοκοτρώνη στις 14 το πρωί προχώρησε να καταλάβει τα στενά του Παρθενιού ώστε να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ κατά την επιστροφή του από την Αργολίδα. Μόλις ειδοποίησαν από το Χάνι στο Ταβούλι ότι έρχεται ο Ιμπραήμ, το στράτευμα υποχώρησε άτακτα στα γύρω βουνά για να σωθεί.
Έπειτα από τα γεγονότα αυτά η ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία κατέληξε στην άποψη για γενίκευση του θεσμού του τακτικού στρατού. Ο Κολοκοτρώνης παρά το γεγονός ότι είχε κατανοήσει ότι ο Ιμπραήμ δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με άτακτα σώματα, αποφάσισε να δώσει μια ακόμα μάχη σε παράταξη στο χώρο που γνώριζε καλά, στα Τρίκορφα. Για το σκοπό αυτό κατέστρωσε επιθετικό σχέδιο για να εγκλωβίσει το στράτευμα του Ιμπραήμ στην περιοχή του Αγιο- Βλάσση και να του προξενήσει μεγάλες απώλειες και στη συνέχεια να πολιορκήσει την Τριπολιτσά.
Το σχέδιο περιλάμβανε κατάληψη των ταμπουριών των Τρικόρφων και Αγιο- Βλάσση από τα γορτυνιακά στρατεύματα. Ο Πλαπούτας από το Βαλτέτσι θα προχωρούσε στη Σιλίμνα για να κλείσει το δρόμο προς τον κάμπο της Δαβιάς και να προστατεύει τα νώτα την οχυρωμένων στα Τρίκορφα. Ο Υψηλάντης και Κων/νος Μαυρομιχάλης από τα Βέρβενα θα έπρεπε να προωθηθούν στα χωριά Κερασίτσα, Καπαρέλι και Ζέλι ώστε διαρκούσης της μάχης να επιτεθούν από τη νότια πλευρά της «Μάνας του νερού». Οι Καλαβρυτινοί από το Λεβίδι θα προωθούνταν στον Μύτικα, ώστε να απειλούν την Τριπολιτσά για να μην παρατάξει ο Ιμπραήμ όλη τη δύναμη στα Τρίκορφα. Το σχέδιο αυτό κοινοποιήθηκε στους οπλαρχηγούς σε Βέρβενα και Λεβίδι. Όμως, τόσο στα Βέρβενα όσο και στο Λεβίδι δεν συμφώνησαν με το σχέδιο αυτό. Από τα Βέρβενα αντιπρότειναν να πιάσουν το Ανεμοδούρι ή το Καλογεροβούνι και τελικά δεν πήραν μέρος στη μάχη. Οι Καλαβρυτινοί δεν δέχτηκαν να πάνε στο Μύτικα και αντιπρότειναν να μεταβούν στην Επάνω Χρέπα.
Από έλλειψη συνεννόησης ανάμεσα σε Κολοκοτρώνη και Ζαΐμη καθυστέρησε η αναχώρηση του στρατεύματος για τα Τρίκορφα. Η άφιξη των Καλαβρυτινών στην Επάνω Χρέπα με πολύ θόρυβο όπου άναψαν φωτιές λόγω του κρύου που επικρατούσε, έδωσε τη δυνατότητα στον Ιμπραήμ και στους Τριπολιτσιώτες Οθωμανούς που τον ακολουθούσαν να καταλάβουν το σχέδιο και να κινηθούν αμέσως. Έτσι, οι Έλληνες κατέλαβαν τα ταμπούρια στα Τρίκορφα και τα Ταμπούρια πάνω από τον Αγιο- Βλάσση, Καστρί και Κοκκινιές το στράτευμα των Αιγυπτίων. Η μάχη που ακολούθησε υπήρξε σκληρή και αδυσώπητη, με επιθέσεις και αντεπιθέσεις.
Το ιππικό των Αιγυπτίων επιτέθηκε στον Πλαπούτα και τον ανάγκασε να φύγει από την Σιλίμνα προς το Βαλτέτσι. Ο Ιμπραήμ διέταξε ένα τμήμα να επιτηρεί τον Πλαπούτα και το υπόλοιπο να καταλάβει τη Ζαράκοβα και την Καλόγερου το Αλώνι ώστε να ανακόψουν την υποχώρηση των Ελλήνων. Οι Καλαβρυτινοί από την Επάνω Χρέπα δεν απειλούσαν την Τριπολιτσά. Ο Ιμπραήμ διέταξε ένα σώμα να κινηθεί προς το Περθώρι και το Καλόγερου το Αλώνι ώστε να περικυκλώσουν τους Έλληνες στα Τρίκορφα Ταυτόχρονα διέταξε μια ισχυρή μονάδα η οποία βρισκόταν στον Αγιο- Βλάσση να κινηθεί βόρεια στη Λάκα του Χουσεϊν Αγά και από ένα μονοπάτι βρέθηκε ακριβώς μπροστά στο Βόρειο και Ανατολικό ταμπούρι που κάποτε προστάτευαν το στρατόπεδο των Τρικόρφων.
Ύστερα από εννιάωρη μάχη οι Τουρκο-αιγύπτιοι όρμησαν κατά των ταμπουριών και μάχονταν σώμα με σώμα με τους Έλληνες. Πριν όμως μπουν στα ταμπούρια, πολλοί απ’ τους κλεισμένους έφευγαν στη δυτική πλευρά. Οι οπλαρχηγοί δεν εισακούονταν ώστε να υποχωρήσουν όλοι μαζί μαχόμενοι. Πολλοί λαβωμένοι έμειναν στα ταμπούρια και άλλοι που βρίσκονταν στο δρόμο διαφυγής απόμειναν στο έλεος των εχθρών.Ο Κολοκοτρώνης και ο Ζαΐμης με λίγους οχυρώθηκαν στου Καλόγερου το Αλώνι και ο Μιχάλης Κλαπατσουνιώτης πρωτοπαλίκαρο του Ζαΐμη, έπιασε ένα πέτρινο λόφο και καθυστέρησαν τους Οθωμανούς που έρχονταν από το Περθώρι για να ενωθούν με το ιππικό από τη Ζαράκοβα. Το γεγονός αυτό έδωσε τη δυνατότητα στους κατατρεγμένους των Τρικόρφων να περάσουν στην Επάνω Χρέπα και να σωθούν.
Πολλοί επώνυμοι οπλαρχηγοί σκοτώθηκαν αν σ’ αυτή τη μάχη και περισσότερους από πεντακόσιους αναφέρει ο Φωτάκος. Οι νεκροί Οθωμανοί, σύμφωνα με εκτιμήσεις των ελλήνων, πλησίασαν ή υπερέβησαν τους χίλιους.
Η ήττα των Ελλήνων στη μάχη δημιούργησε κλίμα φοβίας και απελπισίας στο Μοριά. Ο κλεφτοπόλεμος που ακολούθησε κράτησε ζωντανή την Επανάσταση.
Οι νικηφόρες αψιμαχίες στις 13-15 Αυγούστου 1825 στη Πιάνα, Σιλίμνα, Μύλο του Κοτρώνη και Τρίκορφα με την καταστροφή των νερόμυλων έδωσε κουράγιο και δύναμη. Τότε σ’ αυτή την αψιμαχία στα Τρίκορφα για πρώτη φορά πήρε μέρος μονάδα του τακτικού στρατού, το ελληνικό ιππικό με επικεφαλής τον Χατζημιχάλη.
Τα στρατόπεδα των Τρικόρφων και Αγιο-Βλάσση με τα ταμπούρια τους και τα κατάλοιπα των καλυβιών Υψηλάντη και Κολοκοτρώνη, αποτελούν κορυφαία μνημεία της Επανάστασης και της Τριπολιτσάς, μιας μαρτυρικής πόλης. Είναι θετικό γεγονός ότι η πολιτεία τα έχει αναγνωρίσει ως ιστορικό τόπο. Όμως, πολλά πρέπει να γίνουν για να υπάρχει εύκολη πρόσβαση και να αναδεχθούν σε ιστορικό προορισμό.
Ο “Γέρος του Μοριά” δεν έχει ανάγκη από ονοματοδοσίες σε γήπεδα και σήραγγες, αφού ούτε αθλητής ήταν, ούτε μηχανικός. Εμείς έχουμε ανάγκη να μάθουμε τους αγώνες, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του για λευτεριά και προκοπή. Η επανίδρυση του Εθνικού Ιδρύματος Θ. Κολοκοτρώνης με σκοπό την μελέτη των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων σε συνδυασμό με την ίδρυση μουσείου του Αγώνα της Ανεξαρτησίας που δυστυχώς απουσιάζει από την Πελοπόννησο που ήταν το κύριο θέατρο της Επανάστασης, είναι αιτήματα που πρέπει να διεκδικηθούν και να υλοποιηθούν από την πολιτεία.
Αυτός ο τόπος πρωταγωνίστησε τότε στον Αγώνα, γιατί υπήρχαν άνθρωποι και σφύζουσες από ζωή τοπικές κοινωνίες.
Σήμερα, 200 και κάτι χρόνια μετά, οφείλουμε να κάνουμε ένα απολογισμό. Παρά τους διχασμούς, τους πολέμους, τις ξένες επεμβάσεις τις κατοχές και τις πτωχεύσεις, η πατρίδα μας είναι ελεύθερη με αρκετές δημοκρατικές και κοινωνικές κατακτήσεις, αυτό είναι μια θετική εξέλιξη που δικαιώνει τους αγώνες και τις θυσίες των προγόνων μας. Όμως, κοινή διαπίστωση είναι ότι ο τόπος μαραζώνει πληθυσμιακά και οικονομικά και τα σύννεφα του πολέμου σωρευόνται στη περιοχή μας. Σ’ αυτό το κάλεσμα των καιρών για Ειρήνη και Πρόοδο ας μη λείψει κανείς, ιδιαίτερα οι νέοι.
Τρίκορφα Ιούνιος 2024
