- • Ομιλία του Θεολόγου Καθηγητή του Γυμνασίου Τεγέας, Ηλία Π. Καλαμπόκη
Οἱ τρεῖς καὶ μέγιστοι περιλαμπρεῖς φωστῆρες, οἱ ποταμοὶ οἱ καθαροί, οἱ ἄφθονοι, οἱ ἀδελφοὶ εἰς πίστιν, εἰς εὐσέβειαν, εἰς παιδείαν, οἱ ρήτορες οἱ εὔγλωττοι καὶ οἱ σοφοὶ διδάσκαλοι, οἱ δαφνηφόροι ἥρωες καὶ στρατηγοὶ τῆς παρατάξεως Χριστοῦ, οἱ ἄγρυπνοι, ἀκοίμητοι καὶ προνοητικοὶ ποιμένες καὶ φρουροὶ τῆς ἐκκλησίας, τὰ στόματα τὰ ἀθάνατα, Βασίλειος ὁ Μέγας, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καὶ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁμοῦ ἑορταζόμενοι, μᾶς συνήθροισαν σήμερον ὑπὸ τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ ναοῦ.
Ὅταν οὗτοι ἔζων, ἄφθονα, κατάπυκνα, μὲ ἐνθουσιασμὸν τὰ πλήθη τῶν χριστιανῶν προσέτρεχον εἰς τὰς συνάξεις τῶν ἐκκλησιῶν, ὅπου μὲ τέχνην λόγου ἀπαράμιλλον, μὲ δύναμιν, μὲ φλόγα, μὲ ζωήν, μὲ χάριν ἄφθαστον καὶ μὲ πειθὼ ἀκαταμάχητον τὴν πίστιν ὑπερήσπιζον καὶ τὴν ἀλήθειαν τὴν χριστιανικὴν ἀνέπτυσσον. Φῶς διέχυνον, ψυχὰς τραυματισμένας ἐθεράπευον, καὶ πλανωμένους καθωδήγουν καὶ ἐγκαταλελειμμένους ἐπροστάτευον καὶ τοὺς μικροὺς κατ’ ἰσχυρῶν ἁμαρτωλῶν προήσπιζον, δικαιοσύνης πρόμαχοι, ἀγάπης, εὐσπλαχνίας, ἀδελφότητος.
Εἰς ὁποιονδήποτε σημεῖον τῆς ζωῆς των καὶ ἂν στραφῶμεν καὶ εἰς ὁποιονδήποτε καιρὸν καὶ ἐποχὴν τοῦ βίου των ἂν προστρέξωμεν, θέλομεν τοὺς εὕρει θαυμαστοὺς παντοῦ καὶ πάντοτε καὶ ὑπερόχους τύπους καὶ ὑπογραμμὸν μιμήσεως.
Τοὺς μεγάλους τούτους ἱεράρχας τους ἐδόξασε ὁ Θεός, τοὺς ἐτίμησεν ἡ ἐκκλησία, τοὺς ἐπαινοῦν οἱ ὑμνογράφοι, ἀλλὰ καὶ ὅλοι οἱ χριστιανοί, πρὸ παντὸς δὲ ὁ διδασκαλικὸς κόσμος σήμερον τοὺς τιμᾷ καὶ γεραίρει.
Ὁ Βασίλιος ὁ Μέγας ἐγεννήθη εἰς Καισαρείαν τῆς Καππαδοκίας τὸ ἔτος 330 μ. Χριστόν, ἀπὸ γονεῖς πλουσίους, ἀριστοκράτας καὶ χριστιανούς. Ὁ πατήρ του ἐλέγετο Βασίλειος καὶ ἦτο ρήτωρ καὶ δικηγόρος, υἱὸς τῆς Μακρίνης, ἡ ὁποία μετὰ τοῦ συζύγου τῆς πολλὰ ὑπέστη κατὰ τὸν διωγμὸν τοῦ Μαξιμίνου, διὰ τὴν πίστιν τῆς εἰς τὸν χριστιανισμόν. Αὓτη διετέλεσεν ἡ πρώτη εἰς τὴν πίστιν διδάσκαλος τοῦ ἐγγόνου τῆς Βασιλείου. Ἡ δὲ μήτηρ του ὠνομάζετο Ἐμμέλεια, ἡ ὁποία ἦτο γεμάτη ἀπὸ ἀρετὴν καὶ πίστιν. Εἶχεν ἀδελφοὺς ἀνταξίους του, τὸν Γρηγόριον, Ἐπίσκοπον Νύσσης, τὸν Πέτρον, Ἐπίσκοπον Σεβαστείας καὶ ἀδελφὴν ἐκλεκτὴν τὴν Μακρίναν, ἡ ὁποία ὄχι μόνον ἡ ἰδία ἦτο εὐσεβὴς ἀλλὰ καὶ ἐγνώριζε νὰ μεταδώσῃ εἰς τὸν ἀδελφόν της τὴν καθαρὰν καὶ ἁγίαν φλόγα τῆς ψυχῆς της. Ἀφοῦ ὁ Μέγας Βασίλειος ἔλαβε τὴν πρώτην χριστιανικὴν διαπαιδαγώγησιν παρὰ τῆς μάμης τῆς μητρὸς τοῦ Ἐμμελείας καὶ τῆς ἀδελφῆς τοῦ Μακρίνης καὶ ἔμαθε τὰ πρῶτα γράμματα παρὰ τοῦ πατρὸς τοῦ εἰς τὴν πατρίδα του, ἔλαβεν ἀνωτέραν μόρφωσιν εἰς τὰς σχολᾶς τῆς ἐν Καππαδοκίᾳ Καισαρείας, ὅπου τὸ πρῶτον συνήντησε τὸν Γρηγόριον τὸν Ναζιανζηνὸν καὶ τοῦ Βυζαντίου, ὅπου ἐγνωρίσθη μετὰ τοῦ διασήμου Λιβανίου καὶ τέλος εἰς τὰς Ἀθήνας τὸ ἔτος 352μ. Χριστόν, ἔνθα ἦτο τότε τὸ κέντρον τῆς ρητορικῆς, ὅπου ἤκμαζον καὶ οἱ διάσημοι σοφισταὶ Ἰμέριος καὶ Προαιρέσιος.
Ἐκεῖ εὑρίσκετο ἤδη καὶ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος μετὰ τοῦ ὁποίου συνεδέθη ὁ Βασίλειος διὰ στενοτάτης εἰλικρινοῦς φιλίας. Εἰς τὰς Ἀθήνας οὗτος ἔμεινε περὶ τὰ 4 ½ ἔτη κατὰ τὰ ὁποῖα ἐδιδάχθῃ ρητορικήν, γραμματικήν, φιλοσοφίαν, ἀστρονομίαν, γεωμετρίαν καὶ ἰατρικήν.
Κατὰ τὸ ἔτος 356 ἐπανῆλθεν εἰς τὴν πατρίδα του, ὅπου ἡ μάμμη τοῦ Μακρίνα καὶ ὁ πατὴρ τοῦ Βασίλειος εἶχον ἤδη κοιμηθῇ τὸν ὕπνον τοῦ δικαίου, ἡ δὲ μήτηρ τοῦ μετὰ τῆς ἀδελφῆς τοῦ Μακρίνης καὶ τοῦ νεωτάτου ἀδελφοῦ τοῦ Πέτρου εἶχον ὑπάγει εἰς ἐξοχικὸν τί κτῆμα παρὰ τὸν Πόντον. Ἀφοῦ ἐπεσκέφθη τούτους καὶ παρέμεινε μικρὸν διάστημα μαζί των, ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Καισάρειαν, ἔνθα καταλαμβάνει τὴν θέσιν τοῦ πατρός του, ὡς διδάσκαλος τῆς ρητορικῆς.
Εἰς ἡλικίαν 27 ἐτῶν ὁ Μ. Βασίλειος, ὅπου ἄλλοι ἡδονὰς διψοῦν καὶ χρήματα καὶ κρότους καὶ θορύβους κοσμικούς, ἐκεῖνος μὲ τὰ πτερὰ τῆς πνευματικότητος, ἀφοῦ προηγουμένως ἄφησε καὶ τὴν διδασκαλίαν τῆς ρητορικῆς καὶ τὴν δικηγορίαν, ὅπου λαμπρὰ εἶχε προοδεύσει, ἔδωσε δείγματα τρανότερα τῶν ἁγίων τοῦ βλέψεων καὶ κλίσεων, ἀνωτέρων ἀπὸ τὰ δεσμὰ καὶ τὰ θέλγητρα τοῦ κόσμου καὶ ἀφοῦ τὸ μεγαλύτερον μέρος τῆς περιουσίας του ἐδώρησεν εἰς τοὺς πτωχούς, κατόπιν μετέβη εἰς τὴν Αἴγυπτον, Παλαιστίνην, Συρίαν καὶ Μεσοποταμίαν καὶ ἐπεσκέφθη ὅλας τὰς ἐρήμους, τὰς ὁποίας ἐστόλιζον ἐρημῖται διὰ τῆς ἀρετῆς των καὶ ἔμπειροι καὶ ζηλωταὶ διδάσκαλοι τῆς πίστεως, τὴν ὁποίαν ἀνέπτυσσαν καὶ ὑπερήσπιζον μὲ τὰς φιλοσοφικὰς γνώσεις καὶ μεθόδους. Αἱ περιοδίαι αὐταὶ ἀνέφλεξαν περισσότερον τὸν θρησκευτικὸν ἐνθουσιασμόν του.
Ἀφοῦ δὲ ἐμόνασεν εἰς τί δάσος παρὰ τοῦ ποταμοῦ Ἶριν ἐπὶ πέντε ἔτη, πλησίον τοῦ τόπου τούτου ἔζων μετ’ ἄλλων παρθένων μονάζουσαι ἡ μήτηρ του καὶ ἡ ἀδελφὴ τοῦ Μακρίνα, καὶ ἐκεῖ ἐπεδόθη βαθύτερα εἰς τὰς μελέτας του καὶ εἰς τὰ ἔργα τῆς χριστιανικῆς ἀσκήσεως, ἦλθεν εἰς τὴν πατρίδα του τὴν Καισάρειαν, ὅπου ἐχειροτονήθη εἰς ἱερέα ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπον τῆς ἐπαρχίας Εὐσέβιον καὶ μετὰ τοῦ θανάτου αὐτοῦ κατὰ τὸ ἔτος 370 ἐξελέγη Ἀρχιεσπίσκοπος τῆς Καισαρείας.
Ὁ Μέγας Βασίλειος ὡς ἀρχιεπίσκοπος καὶ μὲ λόγον καὶ μὲ ἔργον καὶ ἀγῶνα καὶ ἱδρῶτα ἔκαμε πάντοτε ἄμεμπτα τὸ καθῆκον του. Δὲν ὑπῆρξε δὲ τίποτε διὰ τὸ ὁποῖον νὰ μὴ ἐφρόντισε κατὰ τρόπον ὁ ὁποῖος τὸν ἀνέδειξε ζηλευτὸν πρότυπον χριστιανοῦ Ἱεράρχου. Ἠγωνίσθη μετὰ ζήλου ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ ἀπέκρουσε μετὰ θάρρους, τόλμης καὶ αὐτοθυσίας τὰς ὑπὲρ τῶν Ἀρειανῶν προτάσεις τοῦ τότε αὐτοκράτορος Οὐάλεντος.
Ὁ Μέγας Βασίλειος ἀπέβη ὁ πραγματικὸς ποιμὴν τοῦ ποιμνίου του, ὄχι μόνον διὰ τὸν θαυμασίων αὐτοῦ λόγων, ἀλλὰ καὶ διὰ τῶν μεγάλων δωρεῶν καὶ ἔργων του. Μὲ τοιαύτην ἀξιοθαύμαστον δρᾶσιν τὴν 1ην Ἰανουαρίου τοῦ 379 ἀπέθανεν ὁ Μ. Ἱεράρχης εἰς ἡλικίας μόλις 48 ἐτῶν. Τὸ πρόωρον τέλος τοῦ Βασιλείου ὠφείλετο εἰς τὴν ὑπερκοπώδη ἐργασίαν του καὶ εἰς τὰς ἐκ τοῦ ὑπερασκητισμοῦ στερήσεις του.
Ἡ Ἐκκλησία τιμῶσα τὴν μνήμην του κατέταξεν αὐτὸν μεταξὺ τῶν μεγάλων Πατέρων καὶ διδασκάλων καὶ τὴν ἑορτάζει τὴν 1η Ἰανουαρίου.
Δικαίως δὲ ὠνομάσθη οὗτος μέγας διότι πράγματι ὑπῆρξε, Μέγας ὡς ἄνθρωπος, Μέγας ὡς ἱεράρχης καὶ Μέγας ὡς συγγραφεύς.
Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ κράτιστος οὗτος τοῦ Χριστιανισμοῦ διδάσκαλος, ἐγεννήθη εἰς Ἀριανζῷ πολίχνη τῆς Καππαδοκίας, πλησίον τῆς Ναζιανζοῦ τὸ ἔτος 329 ἀπὸ πλουσίαν καὶ ἀριστοκρατικὴν οἰκογένειαν. Ὁ πατήρ του ὠνομάζετο Γρηγόριος ὁ πρεσβύτερος, ὅστις δὲν ἦτο χριστιανός, ἀλλ’ οὔτε ἐθνικὸς διότι ἀνῆκεν εἰς τὴν αἵρεσιν τῶν Ὑψισταρίων, οἵτινες ἀποδεχόμενοι ὕψιστον θεὸν ἀνεμείγνυον Ἰουδαϊκὰς καὶ Ἐθνικὰς διδασκαλίας καὶ ἔθιμα. Ἐγένετο δὲ χριστιανὸς ὑπὸ τῆς εὐσεβοῦς χριστιανῆς συζύγου τοῦ Νόννας καὶ τόσον οὗτος κατενθουσιάσθη ἀπὸ τὰ ὑψηλὰ διδάγματα τῆς Ὀρθοδοξίας, ὥστε κατὰ τὸ ἔτος 325 ἐβαπτίσθη καὶ τὸ 329 ἐγένετο Ἐπίσκοπος Ναζιανζοῦ. Ἡ δὲ μήτηρ του ὠνομάζετο Νόννα, ἡ ὁποία ἔθεσεν εἰς αὐτὸν τὰς πρώτας βάσεις τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὁ Γρηγόριος εἶχεν ἀδελφὴν τὴν Γοργονίαν, ἡ ὁποία ἦτο πρότυπον χριστιανικῆς παρθένου καὶ ἀδελφὸν τὸν Καισάριον, ὅστις διεκρίνετο διὰ τὴν σωφροσύνην καὶ σύνεσίν του. Ἐν μέσῳ λοιπὸν τοιαύτης οἰκογενειακῆς ἀτμοσφαίρας ἀπεκόμιζεν οὗτος θαυμασιώτατα ἐφόδια προκοπῆς καὶ εὐδοκιμήσεως.
Ἐκ μικρᾶς ἡλικίας εἶχεν ἰδιαιτέραν κλίσιν καὶ ἀγάπην πρὸς τὴν μοναχικὴν ζωὴν καὶ ταυτοχρόνως ἠσθάνετο ἔρωτα πρὸς τὴν γνῶσιν καὶ τὴν πνευματικὴν ἀνάπτυξιν. Μετὰ τὴν πρώτην στοιχειώδη παίδευσιν εἰς τὴν πατρίδα του, ἐπῆγεν εἰς τὴν Καισάρειαν τῆς Καππαδοκίας, ὅπου ἐδιδάχθη ρητορικὴν καὶ φιλοσοφίαν καὶ ἐκεῖ τὸ πρῶτον ἐγνωρίσθη μετὰ τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἐπειδὴ δὲν ἱκανοποιήθη ἐκ τῆς παιδεύσεως ταύτης, ἐπῆγεν εἰς τὴν Καισάρειαν τῆς Παλαιστίνης, ὅπου ἤκουσε τὸν διάσημον ρήτορα Θεσπέσιον, ἀπὸ ἐκεῖ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, ἵνα ἀκούσῃ τὴν διδασκαλίαν τοῦ Διδύμου, τοῦ βλέποντος τυφλοῦ. Ἀλλ’ ἀκόρεστον ἔχων τὴν δίψαν τῆς μαθήσεως, ἐξ Ἀλεξανδρείας ἐπῆγεν εἰς Ἀθήνας καὶ ἐγένετο ἀκροατὴς τῶν ἀκμαζόντων τότε σοφιστῶν, τοῦ Ἰμερίου καὶ τοῦ Προαιρεσίου. Ἐκεῖ συνεδέθη διὰ ἀδελφικῆς καὶ ἰσοβίου φιλίας μετὰ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Κατὰ τὸ ἔτος 357 εἰς ἡλικίαν 30 ἐτῶν ἐπανῆλθεν εἰς τὴν πατρίδα του καὶ κατόπιν μετέβη εἰς τὴν ὑπὸ τοῦ Βασιλείου τοῦ Μεγάλου ἱδρυθεῖσαν παρὰ τοῦ Ἴριν ποταμοῦ μονήν.
Ἀφοῦ ἐκεῖ παρέμεινεν τρία ἔτη, ἀσχολούμενος εἰς τὴν μελέτην τῶν Ἁγίων Γραφῶν, ἐπανῆλθεν εἰς τὴν πατρίδα του, ὅπου ἐχειροτονήθη ὑπὸ τοῦ πατρὸς τοῦ πρεσβύτερος εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῶν Ναζιανζηνῶν καὶ ἦτο συγχρόνως βοηθὸς τοῦ Ἐπισκόπου πατρός του, ἰδίᾳ εἰς τὴν καταπολέμησιν τῶν ποικίλων αἱρέσεων καὶ κακοδοξιῶν. Ἔπειτα ἐξελέγη Ἐπίσκοπος Σασίμων ὑπὸ τοῦ φίλου τοῦ Βασιλείου καὶ κατὰ τὸ ἔτος 379, ἄγων τὸ 50ο ἔτος τῆς ἡλικίας του, ἀνέβη εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον τῆς Κωνσταντινουπόλεως, καθ’ ἥν ἐποχὴν ἡ ἐκκλησία ἐκινδύνευεν ἐκ τοῦ Ἀρειανισμοῦ καὶ τῶν παραφυάδων αὐτοῦ, Μακεδονίου, Εὐνομίου καὶ Ἀπολλιναρίου. Ὁ Γρηγόριος διὰ τοῦ ἐναρέτου βίου του καὶ τῆς τοῦ λόγου δεινότητος προσείλκυσε τὸν σεβασμὸν καὶ τὴν ἀγάπην τοῦ λαοῦ, ὥστε ὄχι μόνον οἱ ὀρθόδοξοι ἀθρόοι ἔσπευδον, ἵνα ἀκροασθῶσι τῆς λαμπρᾶς αὐτοῦ περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος διδασκαλίας, ἀλλὰ καὶ Ἐθνικοὶ καὶ Αἱρετικοί, ἵνα ἀκούσωσι τοῦ εὐσεβοῦς τούτου ἀνδρὸς τὴν εὐγλωττίαν. Ἵνα δὲ τεθῇ τέρμα εἰς τὰς κακοδοξίας τῶν Ἀρειανῶν, κατόπιν ἐντολῆς τοῦ εὐσεβοῦς Αὐτοκράτορος Θεοδοσίου, διὰ τοῦ ὁποίου φῶς ἐλεύθερον τὴ Ἐκκλησία ἐπέλαμψε, σηνῆλθεν ἐν Κωνσταντινουπόλει τὸ ἔτος 381 ἡ Δευτέρα Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, τῆς ὁποίας Πρόεδρος ὑπῆρξεν ὁ Γρηγόριος καὶ κατὰ τὴν ὁποίαν διέπρεψε διὰ τῶν θεολογικῶν αὐτοῦ δογμάτων. Κατὰ τὸ ἔτος 383 ἀποχωρεῖ τοῦ Πατριαχρικοῦ θρόνου καὶ μεταβαίνει εἰς τὴν Ναζιανζόν, ἔνθα διῆλθε τὸ ὑπόλοιπον τοῦ βίου του, ἀσχολούμενος μὲ τὴν συγγραφὴν διαφόρων θρησκευτικῶν συγγραμμάτων, ἐκ τῶν ὁποίαν ἐξάγεται ἡ λαμπρὰ καὶ γλαφυρὰ αὐτοῦ ρητορεία καὶ ἡ ὑπέροχος αὐτοῦ πολυμάθεια.
Κατὰ τὸ ἔτος 391 ἀπέθανε τὸ πρότυπον ἱεράρχου, ποιμένος καὶ πατρὸς καὶ ἡ ὀρθόδοξος ἐκκλησία πανηγυρίζει τὴν μνήμην του, τὴν 25η Ἰανουαρίου, ὀνομάζει τε τοῦτον Θεολόγον, ἐπειδὴ διὰ τῆς εὐγλωττίας του καὶ τῶν σοφῶν του συγγραμμάτων ὑπερήσπισε τὴν θεότητα τοῦ Λόγου, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὁ ἀθλητὴς καὶ μάρτυς οὗτος τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης, ἐγεννήθη τὸ ἔτος 344 ἐν Ἀντιοχείᾳ τῇ Μεγάλη ἐκ γονέων εὐσεβῶν. Ὁ πατήρ του ὠνομάζετο Σεκοῦνδος, ὅστις ἦτο Στρατηλάτης τοῦ κατὰ Συρίαν στρατοῦ. Ἡ δὲ μήτηρ τοῦ Ἀνθοῦσα, ἡ ὁποία διεκρίνετο διὰ τὴν μεγάλην τῆς εἰς Χριστὸν πίστιν. Αὕτη μετὰ τὴν γέννησιν τοῦ Ἰωάννου, εἰς ἡλικίαν 20 ἐτῶν, ἔχασε τὸν ἄνδρα της καὶ χάριν τοῦ υἱοῦ της ἀπέκρουσε τὸν δεύτερον γάμον καὶ παρεδόθη εἰς τὴν μόρφωσιν τοῦ τέκνου της, ὁδηγοῦσα ἡ ἰδία εἰς τὴν μελέτην τῶν θείων Γραφῶν καὶ ἐνσπείρουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ τὸν σπόρον τοῦ Εὐαγγελίου.
Οὗτος ἔτυχε κλασσικῆς μορφώσεως ὑπὸ τοῦ σοφιστοῦ Λιβανίου καὶ τοῦ φιλοσόφου Ἀνδραγαθίου καὶ διεκρίθη εἰς τὴν ρητορικήν. Παρὰ τοῦ Λιβανίου τόσον πολὺ ἐξετιμήθη διά την εὐφυίαν του καὶ σεμνότητά του, ὥστε ὅταν τὸν ἠρώτησαν οἱ φίλοι του, κατὰ τὴν ἀσθένειάν του, εἰς ποῖον θὰ ἄφηνε τὴν ἀρχηγίαν τῆς σχολῆς, εἰς τὸν Ἰωάννην ἀπήντησεν, ἐὰν μὴ οἱ Χριστιανοὶ ἐσύλουν αὐτόν.
Οὕτω μορφωθείς ὁ Χρυσόστομος διὰ τοῦ συνδέσμου τῆς κλασσικῆς παιδεύσεως καὶ τῆς σπουδῆς τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἐπεδόθη κατ’ ἀρχὰς εἰς τὴν ἐξάσκησιν τοῦ ἐπαγγέλματος τοῦ δικηγόρου, ἀλλὰ ἕνεκα τοῦ ἀσυμβιβάστου τοῦ χαρακτῆρος τοῦ πρὸς τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δικηγόρου, μετέβη κατὰ τὸ ἔτος 360 εἰς τὸν Ἐπίσκοπον τῆς Ἀντιοχείας Μελέτιον, ὁ ὁποῖος ἐξετίμησε τὰ μεγάλα του προτερήματα καὶ τὸν ἐδίδαξεν ἐπὶ τριετίαν τὴν χριστιανικὴν διδασκαλίαν. Κατόπιν ἐσπούδασεν εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολὴν τῆς Ἀντιοχείας, τῆς ὁποίας ἀρχηγὸς ἦτο ὁ κατόπιν Ἐπίσκοπος Ταρσοῦ Διόδωρος. Εἰς τὴν σχολὴν ταύτην μορφωθείς ὁ Χρυσόστομος ἔλαβε τὸ πρακτικὸν αὐτῆς πνεῦμα, σύμφωνον ἄλλως καὶ πρὸς τὸν χαρακτῆρα του, τοιουτοτρόπως δέ, ὡς φύσις ἠθική, διὰ τῆς ἱστορικῆς καὶ γραμματικῆς ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀνέπτυξε τὴν πραγματικὴν τάσιν τοῦ χριστιανικοῦ πνεύματος, ἡ ὁποία ἀνέδειξεν αὐτὸν μέγαν ἐξηγητὴν τῶν Γραφῶν καὶ ὁμιλητὴν πλουσιώτατον.
Ἀφοῦ ἐμόνασεν ἐπὶ (6) ἔξ ἔτη εἰς τοὺς παρὰ τὴν Ἀντιόχειαν μοναχούς, ὅπου ἠσχολήθη εἰς τὴν βαθεῖαν μελέτην τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἐπέστρεψε τὸ ἔτος 383 εἰς τὴν Ἀντιόχειαν, ἔνθα ἐχειροτονήθη πρεσβύτερος. Κατόπιν, κατὰ τὸ ἔτος 398, ἀνεβιβάσθη εἰς Πατριαρχικὸν τῆς Κωνσταντινουπόλεως θρόνον. Ὁ καλὸς οὗτος ποιμήν, πιστεύων ὅτι – ἀρκεῖ εἷς ἄνθρωπος πεπυρωμένος ὁλόκληρον διορθώσασθαι δῆμον – ἔθεσε σκοπὸν τοῦ κληρικοῦ του βίου τὴν διδαχὴν τοῦ ποιμνίου του. Ἐθυσίασεν ἀκόμη καὶ τὸν πολυτιμότατον χρόνον τῆς ἀναπαύσεώς του, νύκτα καὶ ἡμέραν ἐμελέτα καὶ ἔγραφε, καθημέραν καὶ δύο φορὲς τῆς ἡμέρας ἀκόμη ἐδίδασκε τὸν λαόν, τὸν ὁποῖον ἠγάπη καὶ ὅστις τοῦ ἐξεδήλου ἀνυπόκριτον ἀγάπην καὶ ἀφοσίωσιν. Μακρὰν τοῦ λαοῦ του ἔλεγεν, ἐγὼ καθεύδω καὶ ἡ καρδία μου ἀγρυπνεῖ. Περὶ δὲ τοῦ ἁγίου τούτου Ἱεράρχου δύναται νὰ λεχθῇ, ὅτι – ἔσπειρεν ἐν δάκρυσιν, ἵνα θερίσῃ, ἐν ἀγαλλιάσει, διότι ἐστερεῖτο καὶ τῶν ἀθωοτέρων ἀπολαύσεων. Οὗτος ἦλθεν εἰς σύγκρουσιν πρὸς τοὺς βασιλεύοντας καὶ ἰσχυροὺς καὶ ἰδίως μετὰ τῆς Βασιλίσσης Εὐδοξίας καὶ ἔπαθε πλεῖστα καὶ δύο φορᾶς ἐξωρίσθη διότι τὰ πάντα ἐθυσίαζεν ὑπὲρ τῶν πνευματικῶν τέκνων του, ὑπὲρ τῶν πτωχῶν καὶ ἀσθενῶν, ὑπὲρ τῶν ξένων καὶ τῶν θλιβομένων καὶ οὕτω ἐγένετο μάρτυς τῆς ἀληθείας.
Κατὰ τὸ ἔτος 407 ἀπέθανεν, ὁ στῦλος τῆς ἐκκλησίας, τὸ φῶς τῆς ἀληθείας, ὁ μέγας διδάσκαλος τῆς οἰκουμένης, κατὰ τὴν ἐξορίαν, λόγῳ τῶν κακουχιών.
Διὰ τὴν μεγάλην εὐγλωττίαν ἐπωνομάσθη Χρυσόστομος καὶ Χριστιανὸς Δημοσθένης. Ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴν μνήμην του τὴν 13η Νοεμβρίου καὶ τὴν 27η Ἰανουαρίου τὴν ἀνακομιδὴν τοῦ λειψάνου του.
Επειδή και οι τρεις Μεγάλοι της οικουμένης διδάσκαλοι είχον τα αυτά ψυχικά και πνευματικά προτερήματα και εξ’ ίσου έδρασαν και ειργάσθησαν υπέρ της Ορθοδοξίας και ίνα ιδίως λήξῃ η μεταξύ των χριστιανών έρις περί του τίς εκ των τριών πατέρων και οικουμενικών διδασκάλων ήτο ανώτερος, ωρίσθη επί της Βασιλείας του Αλεξίου Κομνηνού περί το 1100 έτος κοινή εορτή, των Τριών Ιεραρχών, η 30η Ιανουαρίου.
Ἐπίλογος
Οὕτω οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἀνεδείχθησαν φωτεινοὶ ἀστέρες ἐν τῷ στερεώματι τῆς ἐκκλησίας.
Ὅλος ὁ βίος των ἦτο πλήρης ἀρετῶν. Καὶ ταῦτα κατορθώσαντες δικαίως τὰς τιμᾶς ἀπέσυρον τῆς χριστιανοσύνης ὅλης καὶ ἐπὶ τῶν ρευμάτων τῶν αἰώνων θριαμβευταὶ ἀβύθιστοι περιλαμπεὶς φερόμενοι, παντοῦ τιμῶνται, ἀνυμνοῦνται καὶ γεραίρονται καὶ εὐλόγως Ἤπειρου καὶ πόλεις καὶ χωρία καὶ μαθητῶν καὶ διδασκάλων καὶ γονέων καὶ υἱῶν καὶ θυγατέρων τάγματα, καὶ τῶν σοφῶν καὶ τῶν ἀσόφων στρατιαί, ὑπὸ παντοῦ ἐνώνουσι στομάτων πλήθη ἄπειρα, δόξαν καὶ εὐλάβειαν προσφέροντα εἰς τὴν χορείαν τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, τόν πανηγυρισμόν τῆς μνήμης τῶν ὁποίων ἔταξε διὰ σήμερον κοινοῦ ἡ μήτηρ Ἐκκλησία.
Τῆς μνήμης ταύτης τῆς σεπτῆς ἐνθουσιώδεις λάτρεις καὶ προσκυνηταὶ καὶ ἡμεῖς, ὅσοι ἐδῶ τὴν ὥρα ταύτην παριστάμεθα, τὸν Κύριόν μας Ἰησοῦ Χριστὸν μὲ ὅλην τὴν ψυχήν μας ἂς δοξάσωμεν, διότι εἰς τὴν ἐκκλησίαν του ἐδώρησε τοιούτους ποιμενάρχας καὶ εἰς τὸ πνευματικὸν αὐτῆς στερέωμα τοιούτους ἤναψε φωστῆρας, οἱ ὁποῖοι ἐφώτισαν τοὺς ἀνθρώπους διὰ τοῦ κηρύγματος τοῦ θείου λόγου των καὶ θὰ φωτίζουν αὐτοὺς διὰ τῶν ὁμιλιῶν των καὶ τῶν συγγραμμάτων των αἰωνίως.
Ἐν Τεγέᾳ, τὴ 29η Ἰανουαρίου 1950
Η. Καλαμπόκης
Καθηγητὴς Γυμνασίου Τεγέας
Για την αντιγραφή: Γαρυφαλλιά Καλαμπόκη, Φιλόλογος