Την Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023, ο Δήμος Μεγαλόπολης και τα Τοπικά Παραρτήματα Εθνικής Αντίστασης διοργάνωσαν τελετή για τον εορτασμό Μνήμης της Εθνικής Αντίστασης στην ομώνυμη πλατεία της Μεγαλόπολης, όπου εψάλη επιμνημόσυνη δέηση για τα 152 θύματα από την πόλη και από τους οικισμούς της επαρχίας Μεγαλόπολης, που έδωσαν τη ζωή τους στον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Γερμανών και των Ιταλών κατακτητών το 1941-1944.
Στην εκδήλωση, λόγο υπέρ των Αθανάτων της Πατρίδας παιδιών εκφώνησε ο Μεγαλοπολίτης Πολιτικός Μηχανικός, Αναστάσιος Κάβουρας, γιος του γνωστού αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, Γιώργου Κάβουρα, καταθέτοντας πρωτογενή στοιχεία για την έκβαση του Μεγάλου Αγώνα έως τις απαρχές της Απελευθέρωσης, την έλευση της κυβέρνησης του Καΐρου στην Καλαμάτα.
Γιαννούλης Παναγιωτόπουλος
- Ομιλία Τάσου Κάβουρα στη γιορτή της Εθνικής Αντίστασης στη Μεγαλόπολη
Πέρσι αναφέρθηκα στον Νίκο Κόντο, φέτος θα πω λίγα λόγια για έναν άλλο αγωνιστή, που η πολυμελής οικογένειά του διασκορπίσθηκε για να επιβιώσει. Του Γιαννούλη Παναγιωτόπουλου, αδερφού του Κουτσοκώστα Παναγιωτόπουλου, από το Μακρύσι.
Ο Γιαννούλης γεννήθηκε το 1908 σε ένα μικρό χωριό της Τριφυλίας τη Χρύσοβα. Ορφανός από πατέρα μεγάλωσε στο σπίτι του παππού του, κατόρθωσε και σπούδασε δικηγόρος. Άσκησε τη δικηγορία στη Καλαμάτα. Το 1940 ως έφεδρος Αξιωματικός έλαβε μέρος στα Αλβανικά βουνά στις μάχες κατά των Ιταλών ως επικεφαλής πυροβολαρχίας.
Αναφέρω ένα Ιστορικό γεγονός μοναδικό και ύψιστου μεγαλείου… Η ομάδα τού Γιαννούλη, 20 Στρατιώτες είχε αναλάβει να μεταφέρει αιχμαλώτους, 20 Ιταλούς. Σούρουπο, έπεσαν σε χιονοθύελλα δίχως οδηγό σύνδεσμο… Μέχρι το γόνατο το χιόνι, άγνωστο το μονοπάτι, γκρεμός από κάτω…
Εκεί φάνηκαν η ανθρωπιά και το μεγαλείο ψυχής που διακατείχαν τον Γιαννούλη…, δεν σκότωσε, δεν εγκατέλειψε, δεν δυσκόλεψε τους κρατούμενους Ιταλούς. Αντίθετα ελευθέρωσε τα χέρια τους, η ομάδα του έγινε ένα με τους αιχμαλώτους και όλοι μαζί μια αλυσίδα ζωής. Πιάστηκαν από τις ζώνες Έλληνες στρατιώτες και Ιταλοί κρατούμενοι και μαζί ξεπέρασαν ομαλά τον κίνδυνο της κατακρήμνισης στα βάραθρα που έχασκαν δίπλα στο άγνωστο μονοπάτι.
Εκεί λοιπόν υπήρξε ένα “μέτωπο” όπου οι άνθρωποι ενώθηκαν κάτω από την κοινή μοίρα. Εκεί που δεν είχαν πια καμιά διαφορά η καταγωγή κι η γλώσσα, μιλούσε η τραγική μοίρα που τους ένωνε. Εκεί είχε αξία -εκτός από τις πολύτιμες αναπνοές- η ουσία της ζωής. Στο μεταίχμιο, ούτε καν μεταξύ ζωής και θανάτου, μονόδρομος ο θάνατος κι οι τελευταίες σκέψεις πολύτιμα φυλακτά…
Υπήρξε αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, και πολιτικός υπεύθυνος του ΕΛΑΣ στο συγκρότημα του Ταΰγετου (με το όνομα Χρυσοβίτης).
Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1944 η πρώτη πόλη που ελευθερώθηκε από τους Γερμανούς είναι η Καλαμάτα. Ο Γιαννούλης είχε σημαντική θέση, ήταν Διοικητικός Αντιπρόσωπος της ΠΕΕΑ (δηλαδή της Κυβέρνησης του Βουνού) για τη Μεσσηνία. Από τις 9 έως της 27 Σεπτέμβρη τέθηκε επικεφαλής της Διοίκησης της Καλαμάτας. Εγκαταστάθηκε στη Νομαρχία. Για 18 ημέρες ήταν ουσιαστικά Κυβερνήτης της ελεύθερης Ελλάδας. Πήρε αποφάσεις για τη διοίκηση, την ασφάλεια, την πείνα. Εξέδωσε το πρώτο μετακατοχικό «νόμισμα»* της Ελλάδος τα περίφημα «Ταμειακά Γραμμάτια» με τα οποία έγιναν οι πρώτες χρηματοοικονομικές πράξεις του λαού με τις Τράπεζες. Τα κυκλοφόρησε και με αυτά πληρώθηκαν οι δημόσιοι υπάλληλοι, και τα συσσίτια. Έγιναν αποδεκτά αμέσως και από τον εμπορικό κόσμο και συναλλάσσονταν πλέον με αυτά. Βλέποντας ότι είχε μεγάλο αντίκτυπο το νέο «νόμισμα» κήρυξε απαράδεκτες τις συναλλαγές με «ράλλικα» χαρτονομίσματα. Ουσιαστικά τα κατήργησε.
Αργότερα επί τη εμφανίσει τα γραμμάτια ανταλλάχτηκαν με τη νέα δραχμή που εξέδωσε η Κυβέρνηση μόλις ήρθε στην Ελλάδα.
Όταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος αποβιβάστηκε στη Καλαμάτα στις 27 Σεπτέμβρη του 1944, ως εκπρόσωπος της Κυβέρνησης του Καΐρου, ο Γιαννούλης παρέδωσε στον Κανελλόπουλο. Ανέβηκαν μαζί στο μπαλκόνι, τον βλέπουμε και στην Ιστορική φωτογραφία που διασώθηκε, ως πολιτικός υπεύθυνος του ΕΑΜ και με εντολή της ΠΕΕΑ είπε στον Κανελλόπουλο την ιστορική φράση: «Σου παραδίνω την Ελλάδα ελεύθερη…» και συμπλήρωσε:
«Οι ξένοι σκλαβωτές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους έχουν γκρεμιστεί σε συντρίμμια. Ο αγέρας μυρίζει μπαρούτι και χαλασμό, όμως η πνοή της αναδημιουργίας δροσίζει τα ιδρωκοπημένα μπράτσα της εργατιάς και της αγροτιάς που στάθηκαν στυλοβάτης του Τιτάνιου απελευθερωτικού άθλου… Στις Ιστορικές τούτες στιγμές αναζητούν τα νέα τους καθήκοντα, τους καινούργιους δρόμους, τα Ιστορικά της εποχής τους προστάγματα που είναι: Ολοκλήρωση της ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ για την οριστική συντριβή των κατακτητών και των ντόπιων φασιστών συνεργατών τους…».
Η μοίρα του στη συνέχεια ήταν όπως η μοίρα όλων των Αντιστασιακών της εποχής. Κυνηγήθηκε, επικηρύχτηκε, εξορίστηκε… Το 1950 αφέθηκε ελεύθερος και προσπάθησε να επανέλθει ως δικηγόρος διαγραμμένος από τον Δικηγορικό Σύλλογο Καλαμάτας. Τον αποδέχτηκαν στα Κρέστενα και από κει ξεκίνησε άλλον αγώνα. Υπερασπίστηκε πολλούς Αντιστασιακούς με μνημειώδεις αγορεύσεις.
Ο Γιαννούλης ήταν φίλος και συναγωνιστής του πατέρα μου. Στην απελευθέρωση της Σπάρτης είχε βγάλει έναν πύρινο Αντιστασιακό λόγο με τη βροντώδη φωνή του. Τον γνώρισα στο εξοχικό του στη Μεσσηνία την δεκαετία του 1980. Προσηνής, μειλίχιος, δίχως κανένα παράπονο, δίχως κανένα κομπασμό. Άριστος συνομιλητής. Μια φορά μάλιστα ο πατέρας μου είχε πάρει τον Ηλία Πέρδικα και τον Βασίλη Κουντέρη και πήγαν να τον δουν. Τους φιλοξένησε. Είχαν πολλά να πουν…
Η γυναίκα του Γιαννούλη πέθανε νέα από αρρώστιες της εποχής αμέσως μόλις γέννησε τα παιδιά τους, το 1939. Τα δύο αγόρια μεγάλωσαν όλα τα χρόνια με τον παππού και τη γιαγιά στο χωριό. Άριστοι μαθητές όταν ήταν να δώσουν εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο το 1957 έπρεπε να επισυναφθεί το πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων. Αδύνατον… Υπήρξε παρέμβαση από έναν γείτονά του, απόστρατο αστυνομικό, που επέμεινε φορτικά στη Κυβέρνηση και τα παιδιά τελικά συμμετείχαν στις εξετάσεις. Σπούδασαν ο ένας γιατρός και στη συνέχεια έγινε καθηγητής Πανεπιστημίου στο Λονδίνο, και ο άλλος δικηγόρος και στη συνέχεια έγινε καθηγητής Πανεπιστημίου στο Παρίσι.
Κάποιοι άνθρωποι είχαν πρωτοπόρα δράση, θαυμαστή και μοναδική. Και φυσικά άγνωστη στους πολλούς, γιατί απλά δεν ήσαν από την πλευρά των μετακατοχικών Κυβερνώντων. Η Καλαμάτα δεν έχει οδό με το όνομα του Γιαννούλη Παναγιωτόπουλου να μας θυμίζει το: «σας παραδίδω την Ελλάδα ελεύθερη»…
Η Ιστορική αλήθεια όμως ομολογεί το αυτονόητο. Οι κατακτητές Γερμανοί και Ιταλοί δεν έφυγαν μόνοι τους από την Ελλάδα. Κάποιοι ανυπότακτοι, αντάρτες στα ψηλά και απάτητα βουνά, τους πολέμησαν και θυσιάστηκαν για να είμαστε σήμερα εμείς ελεύθεροι.
Σας ευχαριστώ
Ποίημα Τάσου Κάβουρα αφιερωμένο στον Γιαννούλη Παναγιωτόπουλο:
Έπος του ’40 στα Αλβανικά βουνά
Σε δρόμο άγνωστο και απόκρημνο
40 νοματαίοι, στρατιώτες όλοι
Οι μισοί αιχμάλωτοι…
Μπλέχτηκαν σε λυσσαλέες μάχες
σε αμφισβητούμενες περιοχές
Νικητές και ηττημένοι
Το χιόνι ολημερίς, μποτόκι
Πιάστηκαν όλοι μαζί από τις ζώνες
μην πέσουν στην άπληστη χαράδρα
Ο Ιταλός που ξεχώριζε από τους άλλους
επιστράτεψε τα Γαλλικά του, είπε
Μας σφιχτοδένει η κοινή μοίρα
Επερχομένου του θανάτου
καμία λέξη άκαιρη, προσβλητική
Καμία ευχή ασήμαντη
Και ο Γιαννούλης, επικεφαλής έφεδρος
έγραψε τη διαθήκη του
-τι άλλο να έχει-
συμβουλές στα παιδιά του…
Οι ψυχές τους κοίταξαν ψηλά
Η απρόσμενη αγκαλιά θρυμμάτισε
το τραυματισμένο τοπίο
-και συνέχισαν, το παράφορο ταξίδι τους.
Σημείωση «Π.Μ.»: Ο Γιάννης Δικαίος (Καλαματιανός και απόγονος της μεγάλης οικογένειας των Δικαίων) υπήρξε ―όπως ο ίδιος με διαβεβαίωνε πριν 25 – 30 χρόνια ― ο άνθρωπος που τύπωσε το πρώτο νόμισμα της Ελεύθερης Ελλάδας, στην Καλαμάτα. Διατηρούσε μεγάλο εργοστάσιο γραφικών τεχνών στην Εθνική Οδό Αθηνών – Λαμίας (σήμερα το διαφεντεύουν οι γιοι του), ήταν σπουδαίος χαράκτης, το μαρτυρά και η αρχιτεκτονική του κτηρίου των εγκαταστάσεών του, την οποία είχε ο ίδιος επιμεληθεί.
Δημήτρης Μητρόπουλος
