- Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΟΥΛΙΩΝΗ
Μέσα σε λίγες εβδομάδες από την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία, ο παγκόσμιος γεωπολιτικός χάρτης έχει αρχίσει να μεταβάλλεται δραστικά. Με συνοπτικές διαδικασίες, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει περιθωριοποιήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση από τις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική του για μια εξωτερική πολιτική που βασίζεται περισσότερο στη δύναμη παρά στους διεθνείς θεσμούς.
Αίφνης, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν ότι αποτελούν ένα γεωπολιτικό νάνο στο παγκόσμιο στερέωμα χωρίς να υπάρχει προοπτική να καλύψουν το χαμένο έδαφος σύντομα. Η σαρωτική εξωτερική πολιτική Τραμπ, έθεσε νέα δεδομένα που φέρνουν σε δεινή θέση την Ε.Ε. και αφορούν κυρίως την «εξουδετέρωση» των διεθνών οργανισμών και των ψηφισμάτων τους. Η ισχύς πλέον είναι το κύριο νόμισμα στη διεθνή πολιτική και οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένες να το χρησιμοποιήσουν ανά πάσα στιγμή.
Είναι τέτοια η περιφρόνηση του Τραμπ στους διεθνείς θεσμούς, που δεν δίστασε να προτείνει να γίνει η Γάζα τουριστικό θέρετρο, αδιαφορώντας για την τύχη των Παλαιστινίων. Ούτε στα πιο τρελά όνειρά του δεν θα μπορούσε να φανταστεί μια τέτοια πρόταση ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανιάχου.
Η προτεραιότητα όμως αυτή τη στιγμή για την αμερικανική διοίκηση είναι η λήξη του πολέμου στην Ουκρανία. Ο σφιχτός εναγκαλισμός της Ρωσίας με την Κίνα αποτελεί ένα διαρκή πονοκέφαλο για τις ΗΠΑ. Αναγνωρίζοντας η Ουάσιγκτον ως κύριο γεωπολιτικό αντίπαλο το Πεκίνο, έχει βάλει στόχο να διαλύσει τον ρωσοκινεζικό άξονα. Παραδίδοντας στον Πούτιν την Ουκρανία στο πιάτο, ο Τραμπ ευελπιστεί να απογαλακτίσει την Ρωσία από την Κίνα. Κάτι ανάλογο είχαν κάνει οι ΗΠΑ όταν οι Κίσιγκερ/Νίξον προσέγγισαν το 1972 την Κίνα του Μάο και διέρρηξαν την συμμαχία ΕΣΣΔ-Κίνας. Αυτή η κίνηση τότε έθεσε τα θεμέλια για την επικράτηση των ΗΠΑ στον ψυχροπολεμικό ανταγωνισμό με τη Σοβιετική Ένωση.
Έτσι λοιπόν εξηγείται και η συμπεριφορά του Τραμπ έναντι της Ευρώπης. Με την Ασία να αποτελεί το κέντρο βάρος του πλανήτη οικονομικά και δημογραφικά, αναγκάζει τις ΗΠΑ να αποσυρθούν από την Ευρώπη και να επικεντρωθούν στην προσπάθεια ανάσχεσης της Κίνας. Η τελευταία όμως έχει διεισδύσει οικονομικά στην Ευρώπη, εφαρμόζοντας το δόγμα του «νέου Δρόμου του Μεταξιού», εξαγοράζοντας υποδομές όπως λιμάνια και σιδηροδρομικά δίκτυα, ειδικά στις χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης. Όμως μην έχετε καμία αμφιβολία, οι ΗΠΑ σύντομα θα απαιτήσουν να ξηλωθούν αυτές οι επενδύσεις.
Και ποιος είναι ο ρόλος που επιφυλάσσει η Ευρώπη για τον εαυτό της στην αυγή της νέας εποχής Τραμπ; Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει στιβαρή ηγεσία στα ευρωπαϊκά όργανα, αλλά κυρίως δεν υπάρχει ο αρραγής γαλλογερμανικός άξονας που για δεκαετίες καθόριζε την μοίρα της Ευρώπης. Ο Μακρόν ασθμαίνοντας παλεύει να διατηρήσει την πολιτική του ισχύ, ενώ στις προχθεσινές (17/2/2025) γερμανικές εκλογές οι Χριστιανοδημοκράτες του Μερτς έκοψαν πρώτοι το νήμα, αλλά θα χρειαστεί να συγκυβερνήσουν με τους Σοσιαλδημοκράτες του Σολτς (εάν παραμείνει στην ηγεσία του κόμματος), σε μια διαδικασία διερευνητικών που παραδοσιακά στη Γερμανία παίρνει πολύ χρόνο. Φυσικά, δεν περνά απαρατήρητο ότι το ακροδεξιό AfD ήρθε δεύτερο σαρώνοντας σε ψήφους την Ανατολική Γερμανία. Η κακή οικονομική κατάσταση της Γαλλίας αλλά κυρίως της Γερμανίας, καθιστούν δύσκολη την ανάληψη ενός πιο αυτόνομου ρόλου της Ε.Ε. στη διεθνή σκηνή. Αναπόφευκτα η Ευρώπη μπαίνει σε μία φάση εσωστρέφειας, με αδύναμα συλλογικά όργανα και ακόμη πιο αδύναμες κυβερνήσεις. Με τα ακροδεξιά κόμματα να αυξάνουν τη δημοφιλία τους, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ρέπουν προς τη ριζοσπαστικοποίηση. Η γραφειοκρατία των Βρυξελλών αδυνατεί να ακολουθήσει τις εξελίξεις και φέρει ακέραια την ευθύνη για την κατάσταση που έχει περιέλθει η Ευρώπη αυτή τη στιγμή.
Εάν θέλει η Ε.Ε. να σταθεί επί ίσοις όροις απέναντι στις ΗΠΑ, οφείλει να ξεπεράσει τα προβλήματα συλλογικής δράσης που την ταλανίζουν και να ενισχύσει την αμυντική και διπλωματική της αυτονομία. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος η Ευρώπη να παραμείνει ένας δευτερεύων παίκτης στη διεθνή σκακιέρα, αδυνατώντας να επηρεάσει τις εξελίξεις που διαμορφώνουν το μέλλον της.
