- Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΟΥΛΙΩΝΗ
Στη δύση του 2023, ο γράφων θεωρεί σκόπιμο να αναλύσει και ενδεχομένως να απολογηθεί για την αντίληψή του σχετικά με την πορεία των διεθνών σχέσεων και τις γεωπολιτικές εξελίξεις που διαμόρφωσαν τον παγκόσμιο χάρτη και αντικατοπτρίζουν την δυναμική, αλλά και την πολυπλοκότητα με την οποία οι διεθνείς σχέσεις επηρέασαν τον κόσμο. Σε μια εποχή όπου ο κόσμος αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς, οι διεθνείς σχέσεις διαμορφώνονται από πολλαπλές προκλήσεις και ευκαιρίες, επηρεάζοντας τις διακυβερνητικές, οικονομικές και πολιτικές σχέσεις.
Σε πολλές περιοχές του κόσμου, οι γεωπολιτικές αναταραχές παραμένουν ένα σημαντικό ζήτημα και παράγουν συγκεκριμένα αποτελέσματα. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έφερε τον πόλεμο στην Ευρώπη, γκρεμίζοντας τις βεβαιότητες των ευρωπαϊκών κοινωνιών ότι η οικονομική ευημερία είναι αρκετή για να ξορκίσει τα φαντάσματα του παρελθόντος. Τώρα πια, ούτε η οικονομική ευημερία είναι δεδομένη στη Γηραιά Ήπειρο, ενώ η πολιτική της παρακαταθήκη, αυτή δηλαδή της ανεκτικότητας, της αλληλεγγύης και της σύγκλισης μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών, κινδυνεύει να γκρεμιστεί από την επέλαση της ακροδεξιάς.
Ο πόλεμος στη Γάζα, ανέτρεψε τις Συμφωνίες του Αβραάμ, που ως σκοπό είχαν την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τις Αραβικές χώρες, με απώτερο στόχο την οριστική επίλυση του Παλαιστινιακού Ζητήματος. Το Ιράν διαισθανόμενο την περιθωριοποίησή του στην περιοχή της Μέσης Ανατολής που θα της επεφύλασσε η προσέγγιση Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, ενεργοποίησε τη Χαμάς και η τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ, προκάλεσε τα σφοδρά στρατιωτικά αντίποινα του Ισραήλ στη Γάζα. Τώρα πια όλη η Μέση Ανατολή είναι σε αναταραχή, με την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας να είναι το νέο πεδίο σύγκρουσης. Οι σιίτες αντάρτες Χούθι της Υεμένης, υποκινούμενοι από το Ιράν, απειλούν το παγκόσμιο εμπόριο με συνεχείς επιθέσεις σε εμπορικά πλοία, αναγκάζοντας τις ΗΠΑ να αποστείλουν πολεμικά πλοία για την προστασία της διεθνούς ναυτιλίας. Η παγκόσμια ασφάλεια αυτή τη στιγμή «τζογάρεται» στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Οι προσπάθειες για την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής, συζητήθηκαν στην Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής, της COP28, στο Ντουμπάι. Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν συμφωνήθηκε κάτι ουσιαστικό, μόνο ευχολόγια και μια αόριστη δέσμευση για τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Παρόλα αυτά, οι προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου και η προώθηση βιώσιμων πρακτικών αποτελούν κεντρικό θέμα στη διεθνή ατζέντα. Η ανάγκη για παγκόσμια συνεργασία σε αυτόν τον τομέα είναι επιτακτική, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται αισθητές, πλήττοντας κυρίως τις φτωχές χώρες.
Οι ανταγωνισμοί και οι συνεργασίες στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, της κυβερνοασφάλειας και των ψηφιακών νομισμάτων αποκτούν κεντρική θέση. Το 2023 είναι το κομβικό έτος που η τεχνολογία ως κινητήρια δύναμη των διεθνών σχέσεων, διαμορφώνει τη γεωπολιτική σκηνή και προκαλεί τον ανταγωνισμό μεταξύ των ηγεμονικών δυνάμεων του πλανήτη. ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα δαπανούν τεράστια κεφάλαια στην ανάπτυξη ημιαγωγών και επενδύουν στην τεχνητή νοημοσύνη. Όποια χώρα καταφέρει να επικρατήσει στον τομέα της τεχνολογίας, θα αποκτήσει συγκριτικό οικονομικό και στρατιωτικό πλεονέκτημα έναντι της άλλης. Η πρωτοκαθεδρία στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης θα κρίνει την παγκόσμια κυριαρχία.
Κανονικά, θα έπρεπε να κλείσουμε το κείμενό μας με ευχολόγια. Για παράδειγμα να επισημάνουμε την ανάγκη για παγκόσμια συνεργασία και κοινές λύσεις, με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος να απαιτούν συντονισμένη δράση από τις χώρες. Μέσα, δηλαδή, από την ανταλλαγή ιδεών, την αμοιβαία συνεργασία και τη σύναψη διεθνών συμφωνιών, να δημιουργήσουμε ένα παγκόσμιο γίγνεσθαι που θα χαρακτηρίζεται από την ειρήνη, τη σταθερότητα και την αειφορία.
Έπεα πτερόεντα, λόγια του αέρα δηλαδή, μια φράση που επαναλαμβάνεται συνεχώς στα έπη του Ομήρου. Οι ηγέτες αναμασούν στα διεθνή φόρα κοινοτοπίες για την ανάγκη της ειρηνικής συνύπαρξης και της συνεργασίας, ενώ δεν διστάζουν σε κρίσιμες στιγμές, όπως στη Ρωσο-ουκρανική σύγκρουση, να εκστομίζουν την πιθανότητα πυρηνικού ολοκαυτώματος με άνεση, πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνουν την πολυπόθητη αποτροπή, ενώ στην ουσία καθιστούν τη χρήση πυρηνικών όπλων μια πιθανή επιλογή.
Το 2023 αποτέλεσε έτος καμπή στη σύγχρονη ιστορία. Είναι η αρχή μιας νέας εποχής που θα διαμορφώσει τον πλανήτη, θα αναδείξει νέες ηγεμονικές δυνάμεις που θα θελήσουν να επιβάλουν το δικό τους πολιτικό, κοινωνικό και πολιτικό υπόδειγμα μέσω της ισχύος. Τη μόνη σταθερά δηλαδή που ορίζει τις διεθνείς σχέσεις.