- Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΟΥΛΙΩΝΗ
Πριν από 79 χρόνια στην Κριμαία, στην πόλη της Γιάλτας, οι Τρεις Μεγάλοι μοίρασαν σε σφαίρες επιρροής την Ευρώπη. Στις 11 Φεβρουαρίου 1945 οι Ρούσβελτ, Τσώρτσιλ και Στάλιν έθεσαν τις βάσεις για τον Ψυχρό πόλεμο, υπογράφοντας τη Συνθήκη της Γιάλτας.
Η ιστορία λίγο πολύ γνωστή. Ο Κόκκινος Στρατός είχε προελάσει σε όλη την Ανατολική Ευρώπη καταδιώκοντας τη Βέρμαχτ και απείχε μόλις 150 χιλιόμετρα από το Βερολίνο. Οι Αμερικανοί με τους Άγγλους μετά την απόβαση στη Νορμανδία συνέκλιναν και εκείνοι από τα δυτικά. Ο Στάλιν είχε τον πρώτο λόγο για την τύχη της Γερμανίας και ο Τσώρτσιλ γνωρίζοντας ότι η Βρετανική Αυτοκρατορία έπνεε τα λοίσθια, υπολόγιζε στον βαριά άρρωστο Ρούσβελτ και την αμερικανική ισχύ, να σταθούν αντίβαρο στη «σοσιαλιστική επιδρομή». Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ επιθυμούσαν μια γρήγορη συμφωνία, προκειμένου να επικεντρωθούν στο μέτωπο της Άπω Ανατολής, εκεί όπου η Ιαπωνία αμυνόταν σθεναρά και τελικά, τους «φιλοδώρησαν» οι Αμερικανοί με δύο ατομικές βόμβες. Ο κόσμος είχε χωριστεί πια σε δύο σφαίρες επιρροής, η Ανατολική Ευρώπη χωρίστηκε στα δύο και επανενώθηκε το 1990 μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.
Η Ρωσία επανέκαμψε τη δεκαετία του 2000 και θέλησε να επιβεβαιώσει την επιρροή της στο εγγύς εξωτερικό της. Ο πόλεμος στη Γεωργία το 2008 και η κατάληψη της Κριμαίας το 2014, κατέδειξαν ότι η Ρωσία επανήλθε. Αναδύθηκε επίσης η Κίνα στην Ασία. Κατάφερε να γίνει δεύτερη οικονομική δύναμη στον κόσμο με στόχο να εδραιωθεί και εκείνη στρατιωτικά στο εγγύς εξωτερικό της, απειλώντας στην ουσία τα συμφέροντα των ΗΠΑ στη νότια Σινική Θάλασσα και τον Ειρηνικό.
Και ύστερα έρχεται η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στην Αμερική, η πανδημία του Covid το 2020, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και εσχάτως ο πόλεμος στη Γάζα. Ο κόσμος άλλαξε ραγδαία και η νέα κανονικότητα δημιουργεί διαφορετικές σταθερές. Μία από αυτές είναι η αλλαγή του πολιτικού υποδείγματος στη Δύση. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ κατέδειξε ότι η νεοφιλελεύθερη πολιτική έχει αποτύχει. Το υπόδειγμα της «αυταρχικής δημοκρατίας» που έφερε ο Τραμπ μη διστάζοντας να διχάσει την αμερικανική κοινωνία, κατάφερε να έχει μιμητές, αλλά και οπαδούς στην Ευρώπη. Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία αυτή η εξέλιξη. Ο δυτικός κόσμος υποφέρει από την άνιση ανακατανομή του πλούτου που συνέβη την τελευταία δεκαετία με τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ να σφυρίζουν αδιάφορα. Και όταν ένας λαός υποφέρει, αποζητά αποκούμπι στις ιστορικές αναφορές του, στο φαντασιακό του υπόβαθρο, όπως αυτό καλλιεργήθηκε στην ιστορική του διαδρομή, επιβεβαιώνοντας τον εθνικό εξαιρετισμό του.
Αυτόν τον εξαιρετισμό εκμεταλλεύτηκε ο Τραμπ και εδραιώθηκε στην αμερικανική πολιτική σκηνή. Εκμεταλλεύθηκε το θυμικό τού μέσου Αμερικανού, ο οποίος ένιωθε ότι η αμερικανική πολιτική που χαράσσεται στις μεγαλουπόλεις της χώρας του, δεν τον εκπροσωπεί. Είδε την οικονομία του να παραπαίει και τη διεθνή ισχύ των ΗΠΑ να συρρικνώνεται. «Κάντε την Αμερική μεγάλη ξανά» το σύνθημα του Τραμπ καθόλη τη διάρκεια της προεδρικής του θητείας, αλλά και της τωρινής προεκλογικής του εκστρατείας. Αυτόν τον εξαιρετισμό διεκδικούν και στην Ευρώπη τα κόμματα που κινούνται στα δεξιά τού πολιτικού φάσματος. Οι δημοσκοπήσεις στη Γαλλία δίνουν πρωτιά στη Μαρί Λεπέν στις ερχόμενες ευρωεκλογές, ενώ στη Γερμανία το ακροδεξιό AfD έρχεται δεύτερο. Είναι κοινή η αίσθηση στις Βρυξέλλες ότι η σύνθεση του Ευρωκοινοβουλίου μετά τις εκλογές θα είναι πολύ διαφορετική από τη σημερινή και προφανώς αρκετά αντιδραστική.
Αναμφισβήτητα ο κόσμος μας είναι πλέον πολυπολικός. Η ισορροπία, όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου δεν υπάρχει, δίνοντας το δικαίωμα σε αναδυόμενες δυνάμεις να αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία της Δύσης. Αλλά και ο δυτικός κόσμος πλέον αμφισβητεί τον εαυτό του, αντιδρώντας σπασμωδικά στις προκλήσεις χωρίς σχέδιο και στρατηγική. Έτσι, λοιπόν, απαθείς βλέπουμε τη διολίσθηση της Δυτικής Δημοκρατίας και επίκαιρος όσο ποτέ ο Βάρναλης μας ξεμπροστιάζει «δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα!».
