- Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΟΥΛΙΩΝΗ
Δύο χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο κόσμος προσπαθώντας να ανακάμψει από την πανδημία του Covid, είδε την παγκόσμια ειρήνη να ακροβατεί στις παγωμένες στέπες της ουκρανικής υπαίθρου. Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία ο ρωσοουκρανικός πόλεμος. Είχε αρχίσει νωρίτερα, αλλά η Δύση ως συνήθως δεν έδωσε σημασία στην καταιγίδα που πλησίαζε.
Η ανατροπή του φιλορώσου Ουκρανού προέδρου Γιανουκόβιτς τον Φεβρουάριο του 2014 ήταν η αφορμή προκειμένου η Ρωσία να εμπλακεί δυναμικά στην Ουκρανία. Στο νέο δόγμα της Μόσχας κυριαρχεί η άποψη ότι το εγγύς εξωτερικό της και ειδικά αυτό που επί ΕΣΣΔ αποτελούσε κομμάτι της, οφείλει να είναι υπό τον έλεγχό της. Οι κινήσεις του δυτικού παράγοντα προκειμένου να υποδαυλίσουν τη φιλορωσική κυβέρνηση του Κιέβου, δεν πέρασαν απαρατήρητες από τη Μόσχα. Η απόρριψη του Γιανουκόβιτς της συμφωνίας σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση και η σύναψη δανειακής συμβάσεως με τη Ρωσία, πυροδότησε τη διαμαρτυρία της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης. Στην πλατεία Μεϊντάν, το επίκεντρο των διαδηλώσεων, σημειώθηκαν σφοδρές συγκρούσεις με την αστυνομία που είχαν ως αποτέλεσμα δεκάδες νεκρούς διαδηλωτές. Τελικά ο Γιανουκόβιτς καθαιρείται από πρόεδρος στις 22 Φεβρουαρίου 2014.
Η Μόσχα έχοντας προετοιμαστεί για αυτό το ενδεχόμενο, είχε φροντίσει να μεταφέρει επίλεκτες δυνάμεις στην ανατολική Ουκρανία. Στις 27 Φεβρουαρίου στρατιώτες χωρίς διακριτικά, με πράσινες στολές καταλαμβάνουν το Κοινοβούλιο και τα δύο αεροδρόμια της Κριμαίας. Τα περίφημα “πράσινα στρατιωτάκια” όπως τα περιέγραφε ο διεθνής τύπος, απέκλεισαν τις ουκρανικές δυνάμεις στις βάσεις τους χωρίς να γίνει καμία μάχη. Απλά στέκονταν στις εισόδους σιωπηλοί, μαζί με τους φιλορώσους κατοίκους της περιοχής που συνέρρεαν κατά εκατοντάδες και συνέδραμαν στον αποκλεισμό. Ταυτόχρονα, Ρώσοι αυτονομιστές θέτουν υπό τον έλεγχό τους τις πόλεις Ντονέτσκ, Λουχάνσγκ και Χάρκοβο στην ανατολική Ουκρανία. Ο αιφνιδιασμός είχε πετύχει. Η Κριμαία είχε προσαρτηθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία, ενώ μεγάλο μέρος της ανατολικής Ουκρανίας ήταν υπό ρωσικό έλεγχο. Το μήνυμα ήταν σαφές. Η Ρωσία δεν θα επέτρεπε την είσοδο της Ουκρανίας στην ΕΕ και εν συνεχεία, στο ΝΑΤΟ.
Οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία συνεχίζουν να μαίνονται για 10 μήνες. Το Κίεβο με τα λίγα μέσα που διέθετε προσπάθησε να επανακαταλάβει τις περιοχές που είχαν περιέλθει υπό ρωσικό έλεγχο. Τον Φεβρουάριο του 2015 στο Μινσκ, πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, λαμβάνει χώρα η συνάντηση μεταξύ Ουκρανών, Ρώσων, Γερμανών και Γάλλων ηγετών. Σκοπός να σταματήσουν οι συγκρούσεις, προτείνοντας ένα σχέδιο κατάπαυσης του πυρός. Η πολιτική διευθέτηση για την περιοχή δεν είναι ιδιαίτερα επιτυχής. Η Συμφωνία του Μινσκ που υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2015 και εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, περιείχε πολλές ασάφειες. Όπως για παράδειγμα, η πρόβλεψη για συνταγματική μεταρρύθμιση που θα επέτρεπε στο Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας να έχει καθεστώς ειδικής αυτονομίας, μιας και δεν βρίσκονταν πλέον υπό τον έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης. Για την Ουκρανία οι πόλεις Ντόνετσκ και Λουχάνσκ της περιοχής Ντονμπάς θα πρέπει να έχουν το καθεστώς της αυτονομίας, εντός μιας ομοσπονδιακής δομής. Η Ρωσία όμως ερμηνεύει αυτό το καθεστώς ως ειδική περίπτωση, που επιτρέπει στις πόλεις αυτές να έχουν μεταξύ των άλλων, τη δική τους αστυνομία και ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα.
Όπως ήταν φυσικό, η συμφωνία του Μινσκ δεν μπόρεσε να δώσει ένα οριστικό τέλος στη σύγκρουση. Η Ουκρανία στράφηκε στις ΗΠΑ και άρχισε να εξοπλίζεται, αναγνωρίζοντας την απειλή της Ρωσίας. Η Ουάσιγκτον πρόθυμα έσπευσε να οργανώσει τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις, θέλοντας να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε η Ουκρανία να εισέλθει στο ΝΑΤΟ. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις με το Κίεβο προκειμένου η Ουκρανία να αποκτήσει την ιδιότητα του υποψήφιου μέλους για ένταξη στην ΕΕ.
Ήταν θέμα χρόνου η Ρωσία να κάνει το επόμενο βήμα. Στις 24 Φεβρουαρίου του 2022, οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις εισβάλλουν στην Ουκρανία. Αντικειμενικός σκοπός της Μόσχας ήταν μεταξύ άλλων, η κατάληψη του Κιέβου και η τοποθέτηση φιλορωσικής κυβέρνησης. Ο κακός σχεδιασμός της επίθεσης, απόρροια της υποτίμησης των ικανοτήτων των ουκρανικών δυνάμεων, δεν επέτρεψε την κατάληψη της ουκρανικής πρωτεύουσας. Παρόλα αυτά, σχεδόν όλη η ανατολική Ουκρανία είναι υπό ρωσική κατοχή. Οι Ουκρανοί απέτυχαν πέρσι στην πολυδιαφημισμένη αντεπίθεσή τους να απωθήσουν τους Ρώσους και πλέον ο Ζελένσκι είναι σε δεινή θέση αφού οι πιο στενοί τους σύμμαχοι, οι Αμερικανοί, αδυνατούν να τους υποστηρίξουν περαιτέρω. Πλησιάζοντας στις αμερικανικές εκλογές και με τον Τραμπ προ των πυλών, το μέλλον της Ουκρανίας είναι αμφίβολο.
